Ćwiczenia bierne to takie ćwiczenia, w których ruchy w stawach pacjenta wykonuje terapeuta lub urządzenie. Jedynym zadaniem pacjenta jest rozluźnienie mięśni. Ruch prowadzony jest w płaszczyznach anatomicznych (SFTR), wokół odpowiadających im osi. Ćwiczenia bierne są wskazane przy braku dowolnej czynności mięśniowej różnego pochodzenia.
Ćwiczenia bierne – jaki jest ich cel?
Celem ćwiczeń biernych jest utrzymanie istniejącego zakresu ruchu w stawie, zatem niedopuszczenie do utraty elastyczności struktur okołostawowych i tworzenia się zrostów, zapobieganie przykurczom mięśni. Wspomagają działanie mechanizmu pompy mięśniowej. Pełnosprawne mięśnie wywierają nacisk na układ żylny zlokalizowany w ich obrębie, tym samym pobudzając krążenie i usprawniając odpływ krwi żylnej z obwodu.
Ćwiczenia usprawniają przepływ krwi i limfy, sprzyjają zachowaniu pamięci ruchowej i czucia głębokiego oraz mają wpływ zapobiegawczy na powstawanie odleżyn. Można więc podsumować, że ćwiczenia bierne spełniają rolę czynnika podtrzymującego sprawność, ponieważ opóźniają postęp zmian degeneracyjnych wynikających z bezczynności.
Kolejnym celem jest dążenie do zamiany ruchu biernego na ruch czynny – jeśli istnieje taka możliwość.
Uznaje się jednak, że podstawowym zadaniem ćwiczeń biernych jest oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy poprzez udrażnianie szlaków torowania – głównie proprioceptywnego (czucie głębokie). Uzyskuje się je za pomocą docisku na powierzchnie stawowe podczas ćwiczeń lub przez pełne rozciągnięcie mięśnia w obrębie stawu.
Zobacz również: Propriocepcja – dlaczego jest tak ważna w fizjoterapii.
Nie należy pomijać również korzystnego wpływu ćwiczeń biernych na czucie powierzchniowe. Uaktywnia się ono na drodze drażnienia eksteroreceptorów skóry pacjenta poprzez kontakt z ręką terapeuty, który prowadzi ruch bierny. Dzięki torowaniu opartemu na czuciach powierzchownym i głębokim, ćwiczenia te spełniają rolę stymulatora ideomotorycznego.
Metodyka ćwiczeń biernych
Do najważniejszych zasad wykonywania ćwiczeń biernych zaliczamy:
- prowadzenie ruchu za pomocą sił zewnętrznych, głównie przez ręce fizjoterapeuty;
- dobranie odpowiedniej pozycji wyjściowej pacjenta. Powinna być taka jak podczas wykonywania testu Lovetta w stopniu 0 i 1;
- stabilizację właściwego odcinka narządu ruchu tak, aby zapewnić wykonywanie ruchu biernego tylko w obrębie mobilizowanego stawu;
- zastosowanie odciążenia i chwytu bezpiecznego oraz wygodnego dla pacjenta;
- prowadzenie ruchu w pełnym, biernym i fizjologicznym zakresie ruchomości, zgodnie z normą dla danego stawu;
- liczba powtórzeń ruchu w jednej płaszczyźnie waha się od 30 do 50.
Ćwiczenia powinniśmy wykonywać nawet 3 razy dziennie, stosując większe dawki i liczby powtórzeń u pacjentów z nasileniem działania czynnika patologicznego.
Podczas wykonywania ćwiczeń biernych obowiązuje zasada bezpośredniego oddziaływania. Oznacza to, że jeśli usprawniamy staw biodrowy, należy umiejscowić rękę w celu stabilizacji na udzie. Chwyt na podudzie byłoby błędem, ponieważ pozbawiony ochronnego napięcia mięśniowego porażonych mięśni uda staw kolanowy może ulec deformacji.
Ćwiczenia bierne – wskazania
- znaczne osłabienie siły mięśniowej (0-1 w skali Lovetta);
- porażenie wiotkie lub spastyczne;
- stan po długotrwałym unieruchomieniu;
- paraliż;
- początkowe uruchamianie stawu po zabiegu;
- gdy ruch czynny nie jest wskazany (np. choroby układu krążenia);
- nieutrwalone ograniczenia ruchomości w stawach.
Każdorazowo decyzję o podjęciu ćwiczeń biernych podejmuje lekarz prowadzący. Ocenia on, czy nie istnieją przeciwwskazania do ich wykonywania, które mogą zaszkodzić danemu pacjentowi.
Przeciwwskazania do ćwiczeń biernych
- ostry stan zapalny stawu lub tkanek okołostawowych;
- gorączka (ale nie przewlekły stan podgorączkowy);
- stan zapalny żył;
- stany pourazowe po złamaniach kości długich z niepełnym zrostem;
- stany po zwichnięciach bądź innych urazach stawowych i śródstawowych;
- urazy skóry, mięśni lub tkanek miękkich bezpośrednio przed zdjęciem szwów;
- występowanie dolegliwości bólowych podczas ćwiczeń;
- zakrzepica.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zembaty A., Kinezyterapia. Tom II, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2003.
