Mięśnie antagonistyczne

Mięśnie antagonistyczne to mięśnie pracujące na zasadzie przeciwstawnej, czyli pary mięśni o przeciwnych funkcjach. Ich współpraca umożliwia prawidłowe funkcjonowanie organizmu i poruszanie się.

Układ mięśniowy człowieka

Tkanka mięśniowa człowieka to niemal 50% masy ciała i pełni ona niezwykle ważne funkcje. Przede wszystkim stanowi czynny układ ruchu, ponieważ powoduje przemieszczanie kości i ruchy w stawach. Poza tym buduje narządy wewnętrzne oraz powoduje ich skurcz, np. w przypadku mięśnia sercowego.

Podstawowy podział wyróżnia tkankę mięśniową:

• gładką;
• poprzecznie prążkowaną szkieletową;
• poprzecznie prążkowaną serca.

Zobacz również: Podział mięśni (klasyfikacja, rodzaje).

Mięśnie jednak można dzielić na wiele sposobów, m.in. ze względu na kształt, funkcje czy rodzaj budujących je włókien. Jeden z podziałów wyróżnia:

• mięśnie synergistyczne – ich skurcz powoduje określony ruch, np. prostowanie czy przywodzenie. Przykładem mięśni agonistycznych może być mięsień półbłoniasty i mięsień półścięgnisty, gdyż obydwa wpływają na zgięcie w stawie kolanowym. W efekcie można powiedzieć, że mięśnie synergistyczne współdziałają w wykonywaniu danego ruchu;
• mięśnie antagonistyczne – omówione poniżej.

Mięśnie antagonistyczne – charakterystyka

W anatomii i fizjologii człowieka wyróżnia się kilka par mięśni antagonistycznych. Są to:

• zginacze i prostowniki – to głównie mięśnie kończyn oraz grzbietu, które powodują zginanie się i prostowanie w stawach;
• dźwigacze i obniżacze – np. mięsień dźwigacz kąta ust oraz mięsień odpowiadający za jego obniżanie (mięsień obniżacz kąta ust);
• przywodziciele i odwodziciele – np. mięsień pośladkowy średni i mięsień przywodziciel wielki;
• nawracacze i odwracacze – np. mięśnie szyi powodujące ruchy skrętne głowy;
• zwieracze i rozwieracze – to głównie mięśnie okrężne, np. wokół ust czy odbytu.

Każdy mięsień posiada swój antagonistyczny odpowiednik. Partie te mają za zadanie asekurację mięśni przeciwstawnych podczas ich pracy.

Mięśnie antagonistyczne – przykłady

Przykładem może być praca mięśnia dwugłowego ramienia (biceps) i mięśnia trójgłowego ramienia (triceps). Biceps w czasie ruchu kurczy się powodując zgięcie w stawie łokciowym, przy czym triceps jest podczas tego ruchu rozluźniony. Z kolei napięcie tricepsa powoduje wyprost w stawie łokciowym, przy czym rozluźniony jest wtedy biceps.

Innym przykładem zginaczy i prostowników może być para mięśni:

• mięsień czworogłowy uda i mięsień dwugłowy uda;
• mięsień piszczelowy przedni i mięsień brzuchaty łydki;
• mięsień prosty brzucha i mięsień prostownik grzbietu.

Zobacz również: Hipertrofia mięśni.

Mięśnie antagonistyczne – funkcje

Podstawowym zadaniem mięśni antagonistycznych jest zabezpieczanie ruchu przy wykonywaniu pracy przez drugi mięsień. Kolejny raz można posłużyć się przykładem współpracy bicepsa i tricepsa (mięśnie ramienia).

Biceps kurcząc się powoduje zgięcie stawu łokciowego. Z kolei antagonista (w tym przypadku mięsień trójgłowy ramienia) rozciągając się ubezpiecza ruch, a także stopniowo ogranicza jego zakres. W rezultacie, dopóki jeden mięsień się skraca, drugi w tym czasie ulega rozciąganiu i nie pozwala temu pierwszemu nadmiernie się skrócić.

Znajomość mięśni antagonistycznych jest szczególnie ważna dla osób trenujących siłowo, ponieważ wiedza ta stanowi podstawę do budowania planu treningowego metodą split (tzw. trening dzielony). Jest to metoda polegająca na trenowaniu każdej partii mięśni oddzielnie, a nie jak w przypadku innych metod całego ciała podczas jednej jednostki treningowej.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
2. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.