Obniżenie napięcia mięśniowego (inaczej: hipotonia) to w dzisiejszych czasach problem, który obserwuje się u sporego odsetka niemowląt i kilkuletnich dzieci, choć może on wystąpić także u młodzieży czy osób dorosłych. Przyczyny są różne, dlatego każdorazowo pacjenta należy dokładnie zdiagnozować. W dążeniu do przywrócenia właściwego napięcia mięśniowego kluczowa jest rehabilitacja ruchowa.
Obniżenie napięcia mięśniowego – przyczyny
Omawiając w skrócie, przyczyną obniżonego napięcia mięśniowego jest brak pełnej współpracy układu mięśniowego z układem nerwowym. Uszkodzeniu może ulec droga impulsu nerwowego, w efekcie czego mięsień nie odpowiada na bodziec z oczekiwaną intensywnością. Przejawem tego są wiotkie, luźne mięśnie. Nie należy mylić obniżonego napięcia mięśniowego z brakiem siły mięśniowej lub osłabionymi mięśniami, mimo że mogą być one przejawem obniżonego napięcia. Bardzo często obserwuje się omawiany problem u niemowląt i małych dzieci. W tej grupie wiekowej przyczynami najczęściej są:
- powikłania po infekcjach wewnątrzmacicznych;
- wcześniactwo;
- nieprawidłowo wykonywane zabiegi pielęgnacyjne noworodka, w tym np. układanie dziecka wyłącznie na jednym boku, niewłaściwe noszenie i podnoszenie;
- czynniki genetyczne;
- choroby wrodzone i wady genetyczne, np. zespół Downa;
- mózgowe porażenie dziecięce, będące najczęściej konsekwencją niedotlenienia okołoporodowego;
- autyzm;
- choroby metaboliczne o charakterze wrodzonym.
Hipotonia może jednak występować także u osób dorosłych, seniorów czy dzieci starszych. Bez względu na wiek pacjenta może stanowić przejaw dysfunkcji móżdżku, uszkodzenia rogów przednich, korzeni rdzeniowych, nerwów obwodowych, złącza nerwowomięśniowego oraz mięśni. Prawidłowo napięcie mięśniowe determinują także właściwości ścięgien, powięzi i struktur stawowych, dlatego choroby tkanki łącznej należy uwzględnić w analizie przyczyn. U dorosłych obniżenie napięcia mięśniowego może być konsekwencją m.in.:
- choroby Parkinsona;
- choroby Alzheimera;
- udaru mózgu;
- nadciśnienia tętniczego;
- cukrzycy;
- chorób autoimmunologicznych takich jak stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa;
- różnego rodzaju neuropatie i miopatie.
Zawsze jednak należy dokładnie ocenić układ nerwowy, ponieważ to on odpowiada za kontrolę i regulację napięcia mięśniowego.
Obniżone napięcie mięśniowe – objawy
Objawy obniżonego napięcia mięśniowego zależą od przyczyn problemu i od wieku pacjenta. W przypadku niemowląt charakterystyczne są:
- brak podejmowania prób unoszenia główki w leżeniu na brzuchu, ściskania zabawek dłońmi czy nieprawidłowe wykonywanie odruchów pierwotnych (w odpowiednim wieku);
- nieskupianie wzroku na zabawkach i twarzach bliskich osób;
- przewracanie się podczas prób sadzania dziecka lub stawiania na nóżki, jeśli maluch osiągnął wiek, w którym powinien już wykształcać te umiejętności;
- słabe odruchy oddechowe;
- krztuszenie się podczas posiłków.
U przedszkolaków i dzieci w wieku szkolnym na obniżone napięcie mięśniowe wskazywać mogą:
- opóźniony rozwój mowy i trudności z artykulacją;
- wady wymowy;
- wady postawy, w tym plecy okrągłe, skoliozy, kolana koślawe lub płaskostopie;
- przeprosty w stawach, hipermobilność stawów;
- częste siadanie na kształt litery „W”;
- nieprawidłowy chwyt i trudności z zadaniami manualnymi, np. wyjeżdżanie kredką poza linię kolorowanki;
- niechęć do zabaw motorycznych i kształtujących aktywność fizyczną;
- wzmożona męczliwość podczas aktywności fizycznej;
- częste potykanie się.
U osób dorosłych obniżenie napięcia mięśniowego manifestuje się głównie brakiem siły i precyzji ruchów, widoczną wiotkością mięśni, małą precyzją ruchów, a niekiedy nawet drżeniami mięśniowymi podczas prób uniesienia cięższego przedmiotu. Dodatkowe objawy zależą od przyczyn hipotonii. Przykładowo, po udarze mózgu może pojawić się również spastyczność czy chód szurający.
Diagnostyka obniżonego napięcia mięśniowego
Hipotonię określić można na podstawie badania odruchów pierwotnych (u dzieci), badania odruchów neurologicznych oraz rozmaitych testów funkcjonalnych. Wykonuje się też ocenę równowagi i koordynacji, a także EEG. Uzupełniająco warto sprawdzić siłę mięśniową za pomocą testu Lovetta. Przy obniżonym napięciu mięśniowym przede wszystkim należy odszukać jego przyczynę. Wykonuje się więc badania neurologiczne, np. EEG, rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową. Pomocne są badania laboratoryjne i genetyczne, jeśli podejrzewa się choroby przewlekłe bądź zespoły genetyczne.
Obniżone napięcie mięśniowe – leczenie
W przypadku dzieci najskuteczniejszymi metodami przywracania właściwego napięcia mięśniowego są:
- metoda Vojty – polega na uciskaniu i stymulacji określonych punktów na ciele;
- NDT-Bobath – dostarczanie bodźców czuciowych i ruchowych;
- metoda PNF – odzyskiwanie utraconych umiejętności ruchowych, kształtowanie tych zaburzonych;
- metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne – rozwijanie przez ruch świadomości własnego ciała i poczucia w przestrzeni;
- masaż Shantala – normalizacja napięcia mięśniowego, poprawa rozwoju zdolności poznawczych.
U osób dorosłych zastosowanie znajduje zwłaszcza NDT-Bobath dla dorosłych oraz PNF. Bardzo dobrze sprawdza się środowisko wodne np. metoda Halliwick, choć metod pracy w wodzie jest znacznie więcej. Rokowania zależą od przyczyn obniżonego napięcia mięśniowego. Często są jednak bardzo dobre, zwłaszcza u dzieci.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Olchowik B., Sendrowski K., a Śmigielska-Kuzia J., Jakubiuk-Tomaszuk A., Sobaniec P., Neurofizjologiczne podłoże hipotonii mięśniowej w zespole Downa, Neurologia Dziecięca, 21/2012.
- Komasińska P., Steinborn B., Dziecko wiotkie z punktu widzenia pediatry i neurologa dziecięcego, Neurologia Dziecięca, 29/2020.
- Mayer S., Louis E., Noble J., Merritt Neurologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2023.
