Zmiany zwyrodnieniowe to patologiczne, destrukcyjne przekształcanie się tkanki chrzestnej budującej stawy oraz znajdującej się w jej obrębie tkanki kostnej. Są one podstawowym przejawem choroby zwyrodnieniowej stawów, którą uznaje się za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Szacuje się, że występują u ponad połowy osób po 40. roku życia oraz u ponad 80% osób po 55. roku życia, co daje bardzo wysoki odsetek.
Zmiany zwyrodnieniowe – przyczyny
Zmiany zwyrodnieniowe odnoszą się do utraty chrząstki stawowej, przebudowy warstwy podchrzęstnej kości, tworzenia się wyrośli kostnych, często ze współistnieniem stanu zapalnego obejmującego torebkę stawową i okoliczne tkanki. Przyczyny ich tworzenia się wciąż nie zostały w pełni poznane. Udało się jedynie wyszczególnić czynniki ryzyka predysponujące do nich. Są to:
- podeszły wiek w związku z naturalnymi procesami starzenia się organizmu i fizjologiczną utratą kolagenu w stawach;
- płeć żeńska, co może wskazywać na powiązania zmian zwyrodnieniowych z gospodarką hormonalną;
- nadwaga i otyłość, które predysponują do nadmiernego obciążania powierzchni stawowych;
- przeciążenia – nie tylko w związku z nadmierną masą ciała, ale i intensywnymi treningami fizycznymi;
- urazy;
- wady postawy.
W przebiegu tworzenia się zmian zwyrodnieniowych miejsce ma nadmierne wydzielanie przez chondrocyty (komórki tkanki chrzęstnej) cytokin prozapalnych i enzymów proteolitycznych. Przyczyniają się one do degradacji proteoglikanów i kolagenu chrząstki, co w efekcie niszczy powierzchnie stawowe. Cytokiny i enzymy zostają uwolnione do płynu stawowego, a ich fagocytoza przez makrofagi błony maziowej prowadzi do stanu zapalnego, syntezy metaloproteinaz i mediatorów stanu zapalnego. Powodują one dalszy, postępujący rozpad chrząstki, tworząc zmiany zwyrodnieniowe (ubytki w chrząstce, a w zaawansowanych przypadkach także ubytek kostny).
Zobacz również: Leczenie chrząstki stawowej.
Zmiany zwyrodnieniowe – jak wyglądają?
Zwyrodnienie stawów manifestuje się stopniowym, powolnym zużyciem chrząstki stawowej, co prowadzi do spadku jej grubości oraz zmian w strukturze, co widać na zdjęciach RTG. Taka sytuacja nie pozostaje bez wywołania przykrych dolegliwości. Na samym początku może pojawiać się poranna sztywność stawów (lub po dłuższym bezruchu) – pełna ich ruchomość wraca po kilku lub kilkunastu minutach, gdy wykonane zostaną ćwiczenia mobilnościowe. Pojawia się też ból. Początkowo podczas obciążania stawów, później zaś bez względu na takie okoliczności.
Jeśli stanem zapalnym zostanie zajęta torebka stawowa, charakterystyczny jest tzw. wzorzec torebkowy. Opisuje on kolejność zanikania ruchów w danym stawie. Przykładem jest staw ramienny ze wzorcem torebkowym: rotacja zewnętrzna, odwiedzenie, rotacja wewnętrzna. Oznacza to, że jeśli w przebiegu choroby zwyrodnieniowej zostanie zajęta torebka stawowa, ból i ograniczenie pojawią się w pierwszej kolejności podczas wykonywania rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym, później zaś kolejno podczas prób odwodzenia kończyny górnej i jej rotacji wewnętrznej. Przy zaawansowanych zwyrodnieniach może dojść do zniekształcenia stawu i zwiększenia ryzyka patologicznych złamań kości.
Zobacz również: SFTR – zakresy ruchów w stawach.
Zmiany zwyrodnieniowe – diagnostyka
Diagnostyka zmian zwyrodnieniowych opiera się na analizie zdjęć rentgenowskich. Badanie RTG jest niezmiernie pomocne przy rozpoznawaniu rozmaitych patologii dotyczących struktur stawowo-kostnych. Diagnozuje bowiem złamania oraz pęknięcia, a także zmiany zwyrodnieniowe. Jest badaniem niezwykle pomocnym w rozpoznawaniu podejrzeń zmian reumatycznych czy wad wrodzonych oraz w przebiegu procesów zapalnych.
Zobacz również: Reumatoidalne zapalenie stawów – 10 rzeczy, które warto wiedzieć.
Leczenie zmian zwyrodnieniowych
Leczenie zmian zwyrodnieniowych jest kompleksowe, a podstawą zawsze powinna być modyfikacja codziennego życia, obejmująca:
- redukcję masy ciała (jeśli jest taka konieczność);
- systematyczną aktywność fizyczną w pełnym zakresie ruchomości w stawach, obejmującą zarówno wzmacnianie mięśni, jak i ich rozciąganie;
- picie przynajmniej 1,5 l wody dziennie, co ma kluczowe znaczenie dla konsystencji mazi stawowej;
- zdrową, zbilansowaną dietę bogatą w źródła witaminy C, witaminy K, wapnia i fosforu;
- suplementację witaminy D, kwasu hialuronowego, kolagenu oraz kwasów tłuszczowych Omega 3;
- unikanie stresu, który może przyspieszać tworzenie zmian zwyrodnieniowych;
- unikanie zbędnego, nadmiernego obciążania stawów;
- korekcję występujących wad postawy pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.
W dalszej kolejności sięgnąć można po farmakoterapię. Zgodnie z rekomendacjami specjalistów lekiem I rzutu w łagodnym i umiarkowanym bólu powinien być paracetamol, w dawce do 4 g dziennie. Przy braku reakcji na paracetamol należy rozważyć doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Ostatnimi czasy rosnącą popularnością ze względu na bezpieczeństwo i skuteczność cieszą się iniekcje dostawowe z wykorzystaniem kwasu hialuronowego, osocza bogatopłytkowego bądź komórek macierzystych, które mogą ingerować w sam mechanizm tworzenia zmian zwyrodnieniowych.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Romanowski W., Zdanowska A., Romanowski M., Choroba zwyrodnieniowa stawów – aktualne standardy leczenia, Forum Reumatol. 2016, tom 2, nr 2, 52-57.
- Klimiuk P., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Reumatologia po Dyplomie.
- Leszczyński P., Pawlak-Buś K., Choroba zwyrodnieniowa stawów – epidemia XXI wieku, Farmacja Współczesna, 1/2008.
- Michnik R., Jurkojć J., Rak Z. (i inni), Analiza kinematyczna wzorców ruchowych stosowanych w rehabilitacji kończyny dolnej, Aktualne Problemy Biomechaniki, 5/2011.
