Ubytek kostny to poważne zaburzenie lub wada, które mogą mieć kilka przyczyn. Dotyczą stopniowej utraty gęstości tkanki kostnej bądź utratę jej fragmentu. W zależności od wielkości ubytku oraz jego lokalizacji zmienia się obraz kliniczny patologii. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się przeważnie lekarz ortopeda.
Ubytek kostny – przyczyny
Najczęściej obserwowany ubytek kostny pojawia się w przebiegu osteoporozy i dotyczy wnętrza kości. Osteoporoza jest przewlekłą chorobą układu kostnego wyróżniającą się zmniejszeniem wytrzymałości tkanki kostnej, co z kolei prowadzi do zwiększenia ryzyka złamań. Szacuje się, że obecnie na osteoporozę choruje ponad 30% kobiet po menopauzie. Jej główną przyczyną jest zmiana w stężeniu poszczególnych hormonów, głównie estrogenów, a także dieta uboga w składniki wzmacniające kość. W jej przebiegu ubytki kostne stopniowo postępują wewnątrz tkanki kostnej, tworząc w niej puste przestrzenie i prowadząc do utraty jej gęstości.
Poważnym problemem ortopedycznym są również ubytki kostne powstałe wskutek urazów mechanicznych (złamanie kości, zwichnięć) oraz operacji. Zwłaszcza jeśli taki ubytek lokalizuje się na przebiegu stawu, zaburzając jego biomechanikę. Znacznie rzadziej występującą grupą patologii są ubytki kości środkowego lub tylnego dołu czaszkowego w obrębie ucha środkowego. Mogą one być rezultatem procesu zapalnego, wcześniejszych urazów głowy, powstawać na skutek działania jatrogennego, a także w sposób spontaniczny.
Najpoważniejsze ubytki kostne obserwuje się jednak w przebiegu genetycznych wad wrodzonych, wśród których przoduje hemimelia. Charakteryzuje się jednostronnym bądź obustronnym brakiem całości lub fragmentu kości kończyny.
Ubytek kostny – objawy
Ubytki kostne w przebiegu osteoporozy objawiają się następująco:
- przewlekłe bóle kręgosłupa;
- znaczny wzrost ryzyka złamań nawet po niewielkich urazach czy upadkach;
- deformacja kręgosłupa i wzrost ryzyka wad takich jak wdowi garb, plecy okrągłe, kolana szpotawe;
- bóle głowy;
- neuropatie z ucisku.
Ubytki kostne powstałe wskutek urazów mechanicznych mogą objawiać się na wiele sposobów. Jeśli jednak dotyczą trzonu kości i są niewielkie, ich przebieg bywa niemal bezobjawowy, generując tylko ból. Jeśli natomiast dotyczą powierzchni stawowych, zaburzają całą biomechanikę danego stawu, ograniczając zakres jego ruchomości lub generując ból podczas prób poruszania się. Natomiast ubytki kości czaszki w obrębie ucha środkowego są bardzo często bezobjawowe, a ich rozpoznanie w trakcie zabiegu operacyjnego jest wtedy przypadkowe. Mogą jednak występować objawy neurologiczne, w tym objawy wewnątrzczaszkowych powikłań usznopochodnych, a w niektórych przypadkach wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego.
Diagnostyka ubytków kostnych
Wszelkie ubytki kostne powstałe jatrogennie, wskutek wad genetycznych czy urazów mechanicznych są diagnozowane na podstawie badania RTG. Bardzo dokładnie uwidacznia ono całą tkankę kostną, pozwala na ocenę lokalizacji i wielkości ubytku. Przy diagnostyce osteoporozy należy natomiast wykonać densytometrię, czyli odmianę badania RTG ukierunkowaną na ocenę gęstości kości. Przeważnie obrazuje się bliższy koniec kości udowej oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa.
Ubytki kostne – leczenie
Ubytki kostne ze zniszczeniem chrząstki stawowej są najtrudniejsze w leczeniu. Chrząstka bowiem nie ulega samonaprawie, możliwe jest jedynie samoistne pokrycie ognisk ubytku włóknistą tkanką łączną. Leczenie chirurgiczne stwarza warunki do powstania w miejscu ubytku blizny łącznotkankowej o strukturze niemalże identycznej pod względem parametrów do chrząstki szklistej. Najwięcej zabiegów naprawczych wykonuje się na stawie kolanowym. Ich zakres obejmuje abrazję (usunięcie fragmentów chorej chrząstki stawowej do granic stabilnej warstwy komórek, np. shaving, termostabilizacja), mikrozłamania, przeszczepy chrzęstno-kostne auto- i allogeniczne oraz zabiegi regeneracyjne: przeszczepy komórek szpiku pod płat okostnowy, przeszczepy chondrocytów hodowanych pod płat okostnowy czy pokrycie ubytku płatem okostnej. Ostatnimi czasy podejmuje się jednak próbę uzupełniania ubytków kostnych również w innych stawach.
Leczenie ubytków w innych częściach kości jest możliwe, jednak metoda zależy już od danego lekarza. Lekarz może wykonać nacięcie śluzówki, następnie oczyszcza powierzchnię kości, nakłada materiał kościozastępczy, w razie potrzeby zabezpiecza go specjalną błoną kolagenową.
Nie da się natomiast wyleczyć ubytków kostnych powstałych w przebiegu osteoporozy, można jednak zahamować ich intensywny rozwój i pogłębianie się. Leczenie osteoporozy opiera się głównie na farmakoterapii – pacjent powinien przyjmować bisfosfoniany, które hamują resorpcję kości. Innymi lekami są: kalcytonina, raloksifen, hormonalna terapia zastępcza, ranelinian strontu. Niezwykle ważna jest zbilansowana i dobrze skomponowana dieta, regularna aktywność fizyczna (bezpieczna, nienarażająca na ewentualny upadek) oraz suplementacja. Szczególnie zaleca się, aby przyjmować kolagen, wapń i witaminę D3.
Rekonstrukcja chrzęstno-kostna BIOR
Innowacyjną, niezwykle skuteczną metodą leczenia jest rekonstrukcja chrzęstno kostna BIOR (dokładnie: biologiczna rekonstrukcja plombą chrzęstno-kostną, ang. biologic osteochondral inlay reconstruction – BIOR). Technika ta opiera się na implantacji wiórków kostnych oraz pokryciu nowego przeszczepu kostnego matrycą kolagenową lub hialuronową, infiltrowaną koncentratem szpiku kostnego. Wiórki kostne mogą zostać pobrane z dowolnej, zdrowej tkanki kostnej w ciele pacjenta, np. z kości piszczelowej. Technikę określa się nierzadko mianem kanapkowej (sandwich), jednak w przypadku rekonstrukcji wypukłej powierzchni bloczka kości skokowej przypomina ona w swojej konstrukcji dwuwarstwową plombę stomatologiczną, stąd nazwa BIOR.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Baran Z., Składzień J., Przeklasa R., Wiatr M., Tomik J., Gawlik J., Ubytki kostne środkowego i tylnego dołu czaszki stwierdzone u chorych operowanych z powodu przewlekłego zapalenia ucha środkowego, Otorynolaryngologia, 4/2005.
- Świerczyński R., Śmigielski R., Kordasiewicz B., Ubytek chrząstki IV° na powierzchni bloczka kości skokowej leczony przeszczepem chrzęstno-kostnym (OATS) z kolana i mikrozłamaniami — opis przypadku, Acta Clinica, 3/2001.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Zuckerman J., Egol K., Koval K., Snela S., Kompendium leczenia złamań, Wydawnictwo MediPage, Warszawa 2012.
