Gonartroza

Gonartroza to inaczej choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych. W jej przebiegu obserwuje się charakterystyczne zmiany degeneracyjne chrząstki stawowej w obrębie powierzchni stawowych tworzących stawy kolanowe. Diagnostyką i leczeniem najczęściej zajmuje się lekarz ortopeda. Aby zdiagnozować gonartrozę należy wykonać badania RTG.

Gonartroza – przyczyny

Istotą rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów jest brak równowagi pomiędzy procesami niszczenia i regeneracji chrząstki stawowej. Najczęściej ma to miejsce w przebiegu przewlekłych przeciążeń i nieodpowiedniego trybu życia, gdy chrząstka stawowa nie ma optymalnych warunków do odbudowy. Procesy niszczenia przewyższają procesy regeneracji, czego konsekwencją jest postępujące cieńczenie i zanik chrząstki stawowej. Czynniki ryzyka choroby zwyrodnieniowej:

• choroby przebiegające z zaburzeniem produkcji kolagenu;
• wady postawy, zwłaszcza kolana szpotawe, kolana koślawe, nadmierne przodopochylenie miednicy, płaskostopie;
• nadwaga i otyłość;
• przewlekła farmakoterapia, zwłaszcza stosowanie glikokortykosteroidów;
• niski poziom nawodnienia organizmu;
• niepełnowartościowa, niezdrowa dieta;
• brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia;
• zbyt intensywna aktywność fizyczna powodująca przeciążenia i mikrouszkodzenia stawów, np. sporty skocznościowe;
• wiek powyżej 45. roku życia;
• choroby autoimmunologiczne;
• przebyte urazy i operacje w obrębie stawów kolanowych.

Najczęściej choroba zwyrodnieniowa wiąże się z wiekiem i zużyciem stawu podczas całego życia człowieka, dlatego występuje głównie u osób starszych. Wraz z wiekiem spada naturalna produkcja kolagenu i kwasu hialuronowego, zmniejsza się również fizjologiczna zawartość wody w organizmie, która buduje kości, maź stawową i chrząstki stawowe. Tym samym powierzchnie stawowe stają się bardziej podatne na uszkodzenia, są mniej elastyczne i wytrzymałe. Szczególnie narażone na chorobę zwyrodnieniową są kobiety po menopauzie, ponieważ następuje u nich zmniejszenie gęstości mineralnej kości wskutek niedoborów estrogenów (jednocześnie pojawia się ryzyko osteoporozy).

Mechanizm powstawania zmian zwyrodnieniowych

Tkanki tworzące staw, a w szczególności chrząstka szklista, posiadająca słabe zdolności regeneracyjne. Jeśli miejsce mają sumujące się przeciążenia lub przewlekłe, nawracające stany zapalne, spada ich elastyczność i wytrzymałość. Pełnowartościowe utkanie zastępowane jest przez bliznowatą chrząstkę włóknistą o mniejszej wytrzymałości. W efekcie zaobserwować można ścieranie się powierzchni stawowych, ich zmatowienie, powstawanie pęknięć i stopniowe przenoszenie obciążeń na tkankę kostną podchrzęstną. Ta natomiast reaguje odczynem osteolitycznym w miejscach największego nacisku, powodując powstawanie torbieli zwyrodnieniowych. Miejsce ma nadmierny, niekontrolowany procesem odbudowy tkanki kostnej w miejscach, gdzie nacisk nie występuje prawie w ogóle. Konsekwencją tego są charakterystyczne dla choroby zwyrodnieniowej wyrośla kostne, zwane również osteofitami.

Gonartroza – objawy

Głównymi objawami choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych są:

• ból kolan, początkowo ma charakter „startowy”, czyli pojawia się po dłuższej bezczynności (np. 2-godzinnym oglądaniu telewizji lub nad ranem podczas wstawania z łóżka) i ustępuje po aktywności fizycznej. Wraz z postępem choroby ból może utrzymywać się także w spoczynku i podczas aktywności fizycznej;
• charakterystyczne trzeszczenie i przeskakiwanie w stawie;
• niewielkiego stopnia obrzęk w okolicy kolan;
• sztywność stawów;
• tkliwość okolicy kolan;
• stopniowy zanik mięśnia czworogłowego uda, osłabienie jego siły;
• zaburzenia chodu i uczucie niestabilności kolan;
• ograniczenie zakresu ruchomości stawów kolanowych.

Zobacz również: SFTR – zakresy ruchów w stawach.

Gonartroza może obejmować część udowo-piszczelową przyśrodkową i boczną oraz rzepkowo-udową. W przypadku zmian zwyrodnieniowych lokalizujących się w obrębie części przyśrodkowej stawu (co ma miejsce najczęściej) dochodzi do szpotawego ustawienia kolan. Z kolei przy zajęciu części bocznej rozwija się ich koślawość. Dolegliwości bólowe są odczuwane przez pacjenta bezpośrednio w stawie kolanowym, ale i w górnej części podudzia. Jeśli zmiany zwyrodnieniowe powstaną w przedziale rzepkowo-udowym, na ogół ból jest silniejszy przy schodzeniu ze schodów niż przy wchodzeniu na nie. Może pojawić się torbiel Bakera.

Zwyrodnienia, jako proces przewlekły, postępujący i nieodwracalny nawet pomimo zastosowanego właściwego leczenia, nie są możliwe do całkowitego zahamowania. Wraz z upływem czasu rozwinie się ból i upośledzenie czynności ruchowej zajętego stawu. Od pacjenta zależy, jak szybko to nastąpi.

Diagnostyka gonartrozy

Aby zdiagnozować chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego (i dowolnego innego stawu) najlepiej wykonać badanie RTG. Dodatkowo na wizycie u fizjoterapeuty wykonuje się testy funkcjonalne oceniające ewentualne uszkodzenia okolicznych tkanek miękkich, co ma duże znaczenie w ustalaniu planu terapeutycznego. Za pomocą testów kompresji można również ocenić intensywność uszkodzenia powierzchni stawowych w odczuciu pacjenta.

Gonartroza – leczenie

Objawowe leczenie gonartrozy powinno opierać się na fizjoterapii. Fizjoterapeuta dobiera odpowiednie ćwiczenia, których celem jest zmniejszenie sztywności i bólu stawów oraz jak najdłuższe zachowanie sprawności przez pacjenta. Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na tworzenie i rozsmarowywanie mazi stawowej po całej powierzchni stawów kolanowych, dodatkowo wzmacnia mięśnie kończyn dolnych. Stosuje się również terapię manualną (np. trakcje stawowe o działaniu przeciwbólowym), masaż, kinesiotaping oraz zabiegi fizykalne. Zabiegi fizykalne (np. metoda TENS, kąpiele wirowe, okłady parafinowe) działają objawowo, zmniejszają ból i napięcie mięśni.

Równie istotna jest codzienna dieta. Musi być bogata w witaminy, minerały, pełnowartościowe białko, NNKT oraz antyoksydanty. Dobrze sprawdzi się dodatkowa suplementacja aceroli, kolagenu, kwasu hialuronowego, spiruliny, olej z czarnuszki a także wysokie nawodnienie organizmu na poziomie przynajmniej 1,5 l wody dziennie. Wielu pacjentów sięga po domowe, sprawdzone sposoby, takie jak ciepłe okłady na stawy lub okłady z imbiru czy młodej kapusty.

Zobacz również: 3 efektywne, domowe sposoby na ból kolana.

Jeśli powyższe metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu zabiegu. Skrajnym rozwiązaniem jest wymiana stawu kolanowego, czyli endoprotezoplastyka. Drogą, jednak wiążącą duże nadzieje, metodą jest terapia komórkami macierzystymi.

	Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej...
	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Wolanin M., Bałka J., Sapuła R., Wolanin A., Efekty rehabilitacji w chorobie zwyrodnieniowej stawów kolanowych z towarzyszącą nadwagą i otyłością, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2/2017.
2. Klimiuk P., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Po Dyplomie.
3. Osiecka A., Matuszewska-Zbrońska H., Drzastwa W., Bujak-Rosenbeiger E., Mizgała E., Choroba zwyrodnieniowa stawów w praktyce lekarza rodzinnego, Ann. Acad. Med. Siles., 71/2017.