Obrzęk stawów to stan, w przebiegu którego w obrębie danego stawu (zajętego procesem patologicznym – chorobą bądź urazem) gromadzi się płyn, najczęściej z elementami stanu zapalnego. O ile w pierwszych fazach obrzęk jest raczej fizjologiczny, stanowi bowiem reakcję obronną organizmu i wiąże się z gojeniem tkanek, o tyle przedłużający się, przewlekły obrzęk destrukcyjnie wpływa na dany staw i zmniejsza jego zdolności regeneracyjne.
Obrzęk stawów – przyczyny
Do obrzęku stawów najczęściej dochodzi wskutek urazu mechanicznego, a więc np. po złamaniach śródstawowych, skręceniach stawów, zwichnięciach stawów, uszkodzeniach łąkotek, więzadeł, ścięgien przyczepiających się do powierzchni stawowych. Czynnikiem ryzyka może być nawet stłuczenie, czyli np. uderzenie się w kolano o beton czy inną twardą powierzchnię. Obrzęk stawów może być konsekwencją zapalenia, uszkodzenia tkanek miękkich, naczyń krwionośnych lub naczyń limfatycznych, co prowadzi do wycieku płynu do przestrzeni wokół stawu. Przy urazach stan zapalny i obrzęk mają jednak z reguły charakter krótkotrwały. Utrzymują się kilka dni i znikają po zastosowaniu maści, zimnych okładów, po elewacji nogi (uniesienie kończyny) i odpoczynku.
Dłużej może utrzymywać się obrzęk pooperacyjny, który jest nieodłącznym elementem przebytych zabiegów w obrębie stawów. Przykładem jest choćby artroskopia stawu kolanowego, w przebiegu której szyto więzadło krzyżowe przednie (ACL) oraz łąkotki. Wówczas obrzęk kolana może utrzymywać się nawet kilka tygodni, co również jest naturalne i związane z gojeniem. Mimo tego dążymy do jak najszybszego usunięcia obrzęku odpowiednimi metodami fizjoterapeutycznymi.
Zobacz również: Artroskopia kolana – skutki zaniedbania rehabilitacji po zabiegu.
Przewlekły, patologiczny obrzęk stawów może być efektem chorób, najczęściej chorób reumatycznych i chorób zwyrodnieniowych stawów. Taki obrzęk uznawany jest za negatywny, którego być nie powinno. Wiąże się ze stanami zapalnymi związanymi z destrukcją chrząstki stawowej oraz z procesami autoimmunologicznymi, w przebiegu których układ immunologiczny organizmu atakuje własne tkanki (w tym przypadku tkanki stawów), uznając je za obce. Przykładami chorób przewlekłych, w trakcie których może występować nawracający obrzęk stawów, są m.in.:
- dna moczanowa;
- gonartroza;
- koksartroza;
- łuszczycowe zapalenie stawów;
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
- toczeń rumieniowaty układowy;
- młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów.
Obrzęk stawów – objawy
Obrzęk stawu, bez względu na jego przyczynę, z reguły daje zbliżone dolegliwości. Wiąże się ze stanem zapalnym i wypełnianiem płynem wolnych przestrzeni w danym stawie. Dlatego towarzyszyć mu będą:
- zaczerwienienie stawu;
- ból nasilający się podczas poruszania danym stawem, a nierzadko też jedynie podczas obciążania go;
- wzrost ciepłoty danego stawu (można to wyczuć przykładając do niego grzbiet dłoni);
- ucisk odczuwany wewnątrz stawu, a niekiedy także pulsowanie w stawie.
Jeśli obrzęk wiąże się z chorobami przewlekłymi i dotyczy większej liczby stawów, może wskazywać na rzut choroby (okres zaostrzenia). Wówczas często jednocześnie występują objawy ogólnoustrojowe takie jak gorączka, złe samopoczucie, dreszcze, osłabienie organizmu. Obrzęk stawu sam w sobie zauważyć można po tym, że staw zwiększa swoją objętość (szerokość). Wygląda na napuchnięty, dlatego obrzęk często nazywa się opuchlizną.
Diagnostyka obrzęku stawów
Przy pourazowym obrzęku stawu konieczna jest diagnostyka obrazowa, aby sprawdzić, czy nie doszło do uszkodzenia powierzchni stawowych, kości budujących staw, więzadeł czy innych struktur wewnątrzstawowych (np. łąkotek w przypadku stawu kolanowego). Dlatego najczęściej zleca się rezonans magnetyczny uznawany jako złoty standard diagnostyki pourazowej. Przy podejrzeniu złamania kości warto wykonać RTG, zaś USG może sprawdzić się przy podejrzeniu uszkodzeń powierzchownych (nie zobaczy się na nim bowiem struktur głęboko w stawie).
Jeśli natomiast zmagamy się z obrzękiem stawów o charakterze przewlekłym, nawracającym i nie mamy w wywiadzie urazu czy kontuzji, koniecznie należy udać się na badania krwi oraz do lekarza rodzinnego. Często otrzymamy skierowanie do reumatologa, który pokieruje dalszą, bardziej szczegółową diagnostyką.
Obrzęk stawów – leczenie
Metody doraźne, zmniejszające pourazowy bądź pooperacyjny obrzęk stawu, to przede wszystkim:
- zimne lub chłodne kompresy (10-15 minut nawet kilkukrotnie w ciągu dnia);
- elewacja kończyny, czyli utrzymanie jej w górze, powyżej poziomu serca;
- stosowanie mankietów drenujących;
- stosowanie pończoch uciskowych lub bandażowanie kończyny bandażem elastycznym;
- kinesiotaping limfatyczny (przeciwobrzękowy);
- zabiegi fizykalne wspomagające gojenie się tkanek, np. laser wysokoenergetyczny.
Zobacz również: Kompleksowa terapia obrzęków.
Tkanki po urazie potrzebują czasu w celu wygojenia. Aby było to możliwe, w wielu przypadkach od razu wdraża się indywidualnie dobrane ćwiczenia, jeśli tylko nie ma ku temu przeciwwskazań. Przykładowo po złamaniu staw z reguły unieruchamia się, jednak wtedy należy wykonywać ćwiczenia izometryczne. Jeśli zaś nie ma złamania, ćwiczenia dotyczą bezpośrednio kontuzjowanego stawu. Po urazie należy upewnić się, czy staw nie wymaga interwencji chirurgicznej.
Jeśli mamy do czynienia z patologicznym, chorobowym procesem, podstawą jest leczenie przyczynowe choroby podstawowej, np. za pomocą odpowiednio dobranej farmakoterapii. Doraźnie stosować można zimne okłady, okłady z kapusty, bandażowanie nogi i elewację, które zadziałają objawowo i pomogą zmniejszyć stan zapalny. Przy chorobach przebiegających z okresami zaostrzeń i remisji bardzo ważna jest dieta przeciwzapalna, unikanie stresu, wysypianie się, dobre nawodnienie organizmu, suplementacja (m.in. kolagen, który wspiera proces regeneracji i gojenia się, a tym samym wpływa na zmniejszenie widoczności obrzęków po urazach lub zabiegach). Pomogą one utrzymać ogólny, dobry stan zdrowia i zmniejszą ryzyko zaostrzeń choroby.
Polecane produkty:
|
Aparat do drenażu limfatycznego
Aparat do drenażu limfatycznego przeznaczony do masażu limfatycznego zarówno w gabinecie jaki i w domu. Jest szczególnie polecany osobom prowadzącym siedzący tryb życia ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Puszczewicz M., Wielka interna – reumatologia, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2016.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Waśko M., Langner M., Pomianowski S., Obrzęk pourazowy kończyn dolnych. Postępy i perspektywy w rozumieniu etiopatogenezy i leczenia. Praca przeglądowa, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 18/2016.
