Prądy metodą TENS (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów) to skuteczna terapia w walce z bólem, umożliwiająca zmniejszenie lub zniesienie dolegliwości na okres kilku tygodni, a nawet miesięcy.
Czym są prądy metodą TENS?
TENS bazuje na prądach małej częstotliwości o czasie trwania impulsu od 50 do 250 µs z natężeniem prądu na poziomie progowym (mrowienie) lub podprogowym. Terapia TENS oparta jest na selektywnym pobudzaniu włókien nerwowych. Działanie to wyjaśnia teoria kontrolowanego przepustu rdzeniowego Walla i Mellzacka, jak też teoria endorfin (endogennych opioidów). Znaczenie ma również teoria ograniczenia przewodzenia w małych włóknach.
Według teorii bramki kontrolnej, opisanej w latach 60-tych przez Walla i Mellzacka, pobudzenie włókien A (tych szybko przewodzących) powoduje hamowanie presynaptyczne napływających impulsów przewodzonych z receptorów bólowych włóknami typu C (wolno przewodzącymi). Zahamowanie przewodnictwa bodźców bólowych na poziomie nerwów obwodowych (włókien typu C, A delta, A beta) oraz na poziomie rdzenia kręgowego (rogi tylne istoty szarej), a także pobudzenie antynocycepcji prowadzi w efekcie do zniesienia lub zmniejszenia bólu.
Oddziaływanie psychologiczne (placebo) jest niemniej ważne. Wzrost stężenia endorfin w płynie mózgowo-rdzeniowym po stymulacji jest celem leczenia chorób przewlekłych, w trakcie których poziom endogennych opioidów znacznie się obniża.
Rodzaje elektrostymulacji metodą TENS
Wyróżniamy następujące rodzaje metody TENS:
- TENS BURST;
- TENS konwencjonalny;
- Hiperstymulacja TENS;
- TENS mikroamperowy;
- TENS-APL akupunkturowy.
Terapię powinno się rozpoczynać od metody konwencjonalnej.
TENS – metodyka zabiegu
W postępowaniu leczniczym należy dokonać oceny stanu pacjenta. Niezbędne do tego jest zebranie informacji w wywiadzie medycznym, określenie etiologii bólu, jego lokalizacji i nasilenia. Fizjoterapeuta może posłużyć się skalą pomiarową (np. wizualno-analogową – VAS; skalą numeryczną 1-10; skalą opisową). Na bazie informacji ustala się plan leczenia i parametry lecznicze TENS (w zależności od oceny bólu od 0-10, ustalenia jego rodzaju – czy ból jest ostry lub przewlekły).
W praktyce częstotliwości 80-100 Hz są stosowane u pacjentów z bólem ostrym (bodźce powinny być stosowane częściej, ale ich nasilenie niewielkie). W stanach późniejszych i przewlekłych stosuje się częstotliwość 1-20 Hz, jednak może być ona nieprzyjemnie odczuwana przez pacjenta. Dawkowanie, rozumiane jako dawki serii zabiegowej, czyli ilości zabiegów w serii i częstości ich występowania, najczęściej rozpisywane jest na 10 zabiegów wykonywanych codziennie przez dwa tygodnie, z przerwą weekendową.
Kształt impulsu
Prądy używane w metodzie TENS to krótkie impulsy, o dużej amplitudzie i bardzo szybkim czasie narastania. Są to prądy bipolarne, tzn. że nie niosą one składowej stałej. Kształt impulsu rozróżniamy na:
- symetryczny – po impulsie dodatnim bezpośrednio następuje impuls ujemny;
- falujący – następujące naprzemiennie impulsy dodatnie i ujemne;
- asymetryczny – po dodatnich impulsach prostokątnych następują impulsy eksponencjalne, ujemne. Jest to jeden z powszechniejszych typów TENS.
W przypadku aparatów dostosowanych do wytwarzania impulsów o kształcie trójkątnym i prostokątnym, w terapii ostrych stanów bólowych stosuje się impulsy trójkątne, a leczeniu bólu przewlekłego impulsy prostokątne.
Częstotliwość impulsów (f)
Znajduje się w zakresie 80-120-200 Hz. Częstotliwości te znajdują zastosowanie w bólach ostrych. f=1-20 Hz w stanach przewlekłych, niemniej jednak te częstotliwości mogą być nieprzyjemne w odczuciu dla pacjenta.
Czas trwania impulsu
Szerokość impulsu waha się od 50-250 µs. Optymalny czas impulsu = 200 µs.
Czas zabiegu
Najlepsze rezultaty osiąga się przeprowadzając zabieg przez 1 godzinę (3-4 razy dziennie). W praktyce jest to 20-30 minut jednorazowo w ciągu dnia.
Zasady układania elektrod
Ułożenie elektrod jest ściśle związane z przebiegiem nerwów zaopatrujących dany obszar bólu. W bólach promieniujących jedną z elektrod (najczęściej katodę) układa się na przebiegu nerwu, między miejscem występowania bólu, a rdzeniem kręgowym, w punkcie spustowym, akupunkturowym lub punkcie motorycznym. Drugą elektrodę (zazwyczaj anodę) układa się przykręgosłupowo, nad korzeniem rdzeniowym na odpowiednim dermatomie. Jeżeli mamy do czynienia z bólem zlokalizowanym np. w stawie łokciowym, należy odnaleźć korzeń rdzeniowy zaopatrujący ten obszar i nad nim, przykręgosłupowo ułożyć anodę (+). Katoda (-) powinna znajdować się na przebiegu nerwu (między miejscem bólu, a rdzeniem kręgowym).
Ułożenie poprzeczne (przez staw) dopuszczalne jest w przypadkach bólu ściśle zlokalizowanego, niepromieniującego. W terapii TENS stosuje się również ułożenie symetryczne po obu stronach kręgosłupa. W aplikacji czteroelektrodowej, która umożliwia dużą powierzchnię oddziaływania, można ułożyć jeden obwód na bolesnym miejscu, drugi wzdłuż nerwu, albo umiejscowić elektrody na krzyż tak, aby miejsce skrzyżowania prądu wyznaczało miejsce odczuwania bólu. Zaleceniem praktycznym jest zwracanie uwagi na wzajemne ułożenie obwodów (ciemny i jasny obwód).
TENS – Wskazania
Wśród głównych wskazań do zabiegu znajdują się:
- ból różnego pochodzenia (np. bóle pooperacyjne, także bóle fantomowe, nerwobóle po przebytym półpaścu, w przypadku bólów po uszkodzeniu OUN);
- artrozy;
- uszkodzenia nerwów obwodowych.
Metoda TENS może pomóc praktycznie we wszystkich rodzajach dolegliwości bólowych, również miesiączkowych, związanych z amputacją kończyny, migreną czy nawet porodem.
TENS – Przeciwwskazania
Głównymi przeciwwskazaniami do zabiegu są:
- nowotwory;
- choroby serca (należy unikać stymulacji przez klatkę piersiową);
- epilepsja (należy unikać obszaru głowy i szyi u pacjenta z epilepsją);
- rozrusznik serca (może doprowadzić do zablokowania rozrusznika);
- ciąża, szczególnie w pierwszym trymestrze;
- okolica zatoki szyjnej;
- świeże rany, ubytki na skórze, stany zapalne skóry;
- zaburzenia czucia;
- okolica gałek ocznych i powierzchnie śluzowe (prądy TENS nie są stosowane do leczenia tych obszarów);
- metal na drodze przepływu prądu.
Generalnie prądy TENS są zabiegiem bezpiecznym. Szkodliwe skutki mogą jednak być związane z reakcją alergiczną na żel lub przylepce. Ryzyko jest też związane ze złą techniką aplikacji elektrod (nierówny kontakt elektrod ze skórą, złe oczyszczenie skóry). Może doprowadzić to do podrażnienia lub uszkodzenia tkanek.
Zobacz również:prądy Traberta.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Mika T., Kasprzak W., Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- Mikołajewska E., Fizykoterapia dla praktyków, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.
