Gospodarka wodno-elektrolitowa jest zbiorem rozmaitych procesów i reakcji zachodzących w obrębie płynów ustrojowych organizmu, w związku z regulacją stężenia roztworów elektrolitowych i związków organicznych w tych płynach. W teorii osobno opisuje się gospodarkę elektrolitową, a osobno gospodarkę wodną. W praktyce jednak obie płynnie łączą się ze sobą, tworząc całość i wzajemnie wpływając na swoje właściwości.
Gospodarka wodna
Woda stanowi około 60% ludzkiego organizmu, z czego aż 2/3 znajduje się w przestrzeni wodnej śródkomórkowej. Dobowa przemiana wody ustroju wynosi przeciętnie 2500 ml. Dostarczamy ją głównie wraz z pożywieniem, a niewielkie ilości (około 300 ml) powstają podczas utleniania tłuszczów, jest to tzw. woda oksydacyjna. Zaburzenia gospodarki wodnej przybierają 2 przeciwstawne formy, odwodnienia i przewodnienia. Obie dodatkowo mogą mieć 3 formy: izotoniczną, hipotoniczną oraz hipertoniczną. Zawartość wody w organizmie i reakcje z nią związane zależą od wielu czynników, wśród których najważniejszymi są:
- układ nerwowy – podrażnienie nerwów współczulnych zmniejsza wydalanie wody, natomiast drażnienie nerwów przywspółczulnych zwiększa jej wydalanie;
- hormony tarczycy i przytarczyc – działanie tyroksyny zwiększa wymianę wodną, zaś hormon przytarczycy sprzyja odwodnieniu;
- pozostałe hormony – adrenalina początkowo obniża, a później podwyższa wydalanie wody. Zaś niedoczynność kory nadnerczy powoduje nadmierne jej wydalanie;
- pH środowiska wewnątrzustrojowego – przy zakwaszeniu zwiększa się wodochłonność tkanek;
- przemiana materii – im jest szybsza, tym większe jest zapotrzebowanie organizmu na wodę.
Woda pełni kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu:
- podtrzymuje wszystkie procesy biologiczne, stanowiąc środowisko do ich przeprowadzania;
- wspiera wchłanianie składników odżywczych w przewodzie pokarmowym;
- jest przenośnikiem i regulatorem ciepła;
- zwilża błony śluzowe, gałki oczne i powierzchnie stawowe.
Dorosły człowiek jest w stanie przeżyć bez jedzenia ponad miesiąc. Bez wody natomiast zaledwie kilka dni. Ujemny bilans wodny występuje w stanach patologicznych, np. przy uporczywych wymiotach, biegunkach i w moczówce. Odwodnienie organizmu powyżej 20% powoduje śmierć.
Gospodarka elektrolitowa
Gospodarką elektrolitową nazywa się zbiór wszystkich niezbędnych minerałów w organizmie, są one rozpuszczone w płynach i wodzie ustrojowej. W zależności od ich stężenia dzielimy je na właściwe składniki mineralne i pierwiastki śladowe (mikroelementy). Do pierwszej grupy zaliczamy kationy: sodowy (Na+), potasowy (K +), wapniowy (Ca2+), magnezowy (Mg 2+) i wodorowy (H+) oraz aniony: chlorkowy (Cl –), wodorowęglanowy (HCO 3–) i fosforanowy (PO 43–). Pierwiastki śladowe to: jod, mangan, kobalt, cynk, molibden, selen, chrom, a także żelazo i miedź. Najważniejsze kationy gospodarki elektrolitowej:
- sód – jego prawidłowe stężenie wynosi 135-145 mmol/l. To główny związek odpowiadający za ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych;
- potas – jego prawidłowe stężenie wynosi 3,5-5,0 mmol/l. Utrzymuje właściwe napięcie błon komórkowych i wspiera przekaźnictwo impulsów nerwowych;
- wapń – jego prawidłowe stężenie wynosi 2,25-2,75 mmol/l. Jest głównym składnikiem budulcowym kości i zębów, odpowiada za pobudliwość nerwową oraz krzepnięcie krwi;
- magnez – jego prawidłowe stężenie wynosi 0,65-1,2 mmol/l. Jest aktywatorem wielu enzymów komórkowych, wpływa na reakcję nerwowo-mięśniową.
Organizm ma znaczne możliwości kompensacji zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, stąd nawet w stanach niewyrównanych, zmiany pH krwi na ogół nie są znaczne. Przesunięcia pH poniżej 7,0 i powyżej 7,7 mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej mogą nawet stanowić zagrożenie zdrowia i życia. Prowadzą do zmian ładunków błon komórkowych i potencjałów elektrycznych między komórkami, a także upośledzają życiowe reakcje przebiegające na poziomie komórkowym. Możliwe przyczyny zaburzeń wodno-elektrolitowych:
- oparzenia;
- odwodnienie;
- niedobory witaminowe i minerałowe;
- nadpotliwość ciała;
- przewlekłe biegunki i wymioty;
- udar słoneczny;
- hiperglikemia;
- zaburzenia hormonalne, np. w przebiegu nadczynności tarczycy lub niedoczynności przysadki mózgowej;
- chemioterapia, radioterapia i przyjmowanie niektórych leków;
- zaawansowane choroby nerek i przewodu pokarmowego.
Obraz kliniczny może być różny, w zależności od rodzaju zaburzenia (przewodnienie, odwodnienie) oraz od elektrolitów, których dotyczy. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się najczęściej lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz internista (specjalista od chorób wewnętrznych).
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Łubkowska B., Rola wody w życiu człowieka i środowisku, Żywienie a Środowisko, Gdańsk 2016.
- Budziszewska B., Zaburzenia metaboliczne i wodno-elektrolitowe u pacjentów z hematologicznymi chorobami nowotworowymi, Varia Medica, 3/2018.
- Błaszczyk U., Zalejska-Fiolka J., Gospodarka wodno-elektrolitowa, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 2020.
- Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
