Selen (symbol: Se, łac. selenium) jest pierwiastkiem chemicznym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Zalicza się go do mikroelementów. Narządem o największej koncentracji selenu jest tarczyca.
Źródła selenu
Najbogatszym źródłem tego pierwiastka są orzechy brazylijskie, ponieważ zawierają one aż do 1920 µg w 100 g produktu. Następnie warto wyróżnić mielone ziarna gorczycy (około 210 µg), tuńczyka (około 110 µg), świeże żółtka jaj (56 µg) oraz makrelę (około 45 µg). Selen jest obecny również w mięsie, produktach zbożowych, nabiale, niektórych owocach oraz warzywach (czosnek, cebula, soczewica, brokuły, biała kapusta, szparagi), a także grzyby.
Omawiany pierwiastek musi zostać dostarczony do organizmu wraz z pożywieniem, ponieważ organizm człowieka nie posiada zdolności samodzielnej jego syntezy. Biodostępność związku znacznie zwiększają:
- witamina A;
- witamina C;
- witamina E;
- niektóre białka.
Selen – dzienne zapotrzebowanie
Dzienne spożycie selenu przez osobę dorosłą powinno wynosić minimum 55-70 µg. Ilość tę uznaje się za niezbędną do nasycenia i utrzymania optymalnej aktywności peroksydazy glutationowej. Wykazano, że statystycznie dostarcza się do organizmu 55-400 µg pierwiastka na dobę.
Biodostępność selenu jest dobra. Większość preparatów zawierających selen dość dobrze przyswaja się przez organizm. W suplemencie diety powinien być on wraz z witaminą E, ponieważ to połączenie stanowi synergistyczne działanie antyoksydacyjne, co potwierdziły badania kliniczne.
Przy prawidłowej, zbilansowanej diecie niedobory selenu praktycznie nie zdarzają się.
Selen – funkcje w organizmie
Selen znajduje się w najważniejszych dla czynności organizmu żywych aminokwasach, które z kolei stanowią budulec dla kilkudziesięciu różnych białek odgrywających zarówno rolę strukturalną, jak i enzymatyczną. Można zatem powiedzieć, że jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układów enzymatycznych.
Ponadto pełni ważną rolę antyoksydacyjną i w dużej mierze wspiera układ odpornościowy. Wykazano, że selen może działać prewencyjnie w przypadku otępień, zaburzeń poznawczych, chorób układu sercowo-naczyniowego i innych chorobach cywilizacyjnych. Dzieje się tak, ponieważ selen:
- zapobiega odkładaniu się cholesterolu LDL w światłach naczyń krwionośnych;
- katalizuje przemiany w wielu szlakach biochemicznych;
- zwiększa aktywność limfocytów T i warunkuje ich przekształcanie się do limfocytów cytotoksycznych;
- zwiększa płodność u mężczyzn, gdyż wspiera syntezę testosteronu i wpływa na ruchliwość plemników;
- wspiera czynność niektórych neurotransmitterów;
- stymuluje syntezę hormonów tarczycy.
Nadmiar selenu – objawy
Zazwyczaj nadmierne spożycie tego pierwiastka nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Niekiedy jednak, po znacznym przekroczeniu bezpiecznej dawki, zauważa się objawy zatrucia pokarmowego, takie jak wymioty, bóle głowy i bóle brzucha, nudności oraz gorączka. Pięciokrotne przekroczenie optymalnego stężenia selenu we krwi może spowodować nadmierne łysienie i pogorszenie stanu skóry, co wiąże się z zaburzeniami w sieci białek strukturalnych, między innymi kreatyny.
Niebezpieczną dawką jest przyjmowanie ponad 400 µg selenu dziennie. Poważne zatrucie selenem może prowadzić do marskości wątroby, obrzęku płuc i w efekcie do zgonu. Należy również wspomnieć, że skutkiem ubocznym długotrwałej, nieprzemyślanej suplementacji może być rozwój cukrzycy.
Niedobór selenu – objawy
Niedobór tego pierwiastka prowadzi do zaburzeń ilościowych i jakościowych różnych populacji limfocytów oraz pozostałych komórek układu immunologicznego. Zauważa się znaczny spadek odporności, a tym samym wzrost ryzyka rozwoju wielu chorób, np. zapalenie przyzębia, choroby autoimmunologiczne, choroby infekcyjne itd. Wszelkie obniżenia optymalnego stężenia selenu we krwi wiążą się ze wzrostem ryzyka progresji ciężkich chorób.
Niski poziom selenu w organizmie odnotowano między innymi u pacjentów z infekcjami oraz niewydolnością narządową. Stan ten wykazano także u pacjentów ze schorzeniami neurodegeneracyjnymi i zaburzeniami psychicznymi. Niedobór selenu zmniejsza płodność i wpływa niekorzystnie na gospodarkę hormonalną organizmu.
Polecane produkty:
|
Spirulina + selen
Suplement diety Spirulina + Selen w postaci tabletek został wytworzony wyłącznie z suszonych, sproszkowanych alg, należących do gatunku Spirulina platensis. Stanowi źródło organicznie związanego, naturalnie pozyskanego selenu. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Muszyńska B., Bederska-Łojewska D., Zięba P., Znaczenie selenu w diecie człowieka w aspekcie żywienia zwierząt hodowlanych, Roczniki Naukowe Zootechniki, 2/2018.
- Golonko A., Matejczyk M., Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 9/2018.
- Ratajczak M., Gietka-Czernel M., Rola selenu w organizmie człowieka, Postępy Nauk Medycznych, 12/2016.
- Klecha B., Bukowska B., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 4/2016.
- Zagrodzki P., Selen, a układ odpornościowy, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 58/2004.
