Odwodnienie to stan nadmiernej utraty wody wraz z elektrolitami z organizmu człowieka. Najczęstszymi przyczynami są przewlekłe biegunki i wymioty, zbyt mała podaż wody, zaburzenia trawienia oraz gorączka, jednak problem może mieć rozmaite podłoże. Wyróżniamy także kilka rodzajów odwodnienia, a każdy z nich wymaga innego podejścia terapeutycznego.
Odwodnienie izotoniczne
Nazwą tą określamy niedobór wody w organizmie przy prawidłowej efektywnej molalności płynów ustrojowych. Przyczynami są:
- nadmierna utrata płynów izotonicznych przez nerki, przewód pokarmowy bądź skórę;
- znaczna utrata krwi.
Następstwem jest oligowolemia, która może doprowadzić do wstrząsu oligowolemicznego. Charakterystycznymi objawami tego typu odwodnienia są natomiast:
- tachykardia;
- skąpomocz;
- nadmierna suchość błon śluzowych;
- spadek ciśnienia tętniczego.
Podstawą rozpoznania jest szczegółowy wywiad i badanie krwi pod kątem stężenia kreatyniny. Zwykle jest ono podwyższone, czemu towarzyszy prawidłowy jonogram. Leczenie opiera się na podaży utraconego płynu (krwi, osocza lub płynów elektrolitowych) w ilościach równoważących straty.
Odwodnienie hipertoniczne
Odwodnienie hipertoniczne odnosi się do niedoboru wody w organizmie przy zwiększonej efektywnej molalności. Przyczynami takiego stanu są:
- niewystarczający pobór wody, np. u pacjentów nieprzytomnych;
- utrata wody pozbawionej elektrolitów przez płuca, np. u pacjentów hiperwentylujących się;
- utrata płynów hipotonicznych przez skórę, przewód pokarmowy bądź nerki;
- diureza osmotyczna w przebiegu cukrzycy.
Jeśli dojdzie do utraty samej wody, nastąpi jednocześnie równomierne zmniejszenie się przestrzeni śródkomórkowych i pozakomórkowych. Obraz kliniczny zależy od stopnia odwodnienia, zazwyczaj jednak obejmuje:
- tachykardię;
- skąpomocz;
- hipertermię;
- nadmierną suchość błon śluzowych;
- wzmożone pragnienie;
- splątanie i omamy.
W badaniach laboratoryjnych zauważymy wzrost stężenia kreatyniny oraz hipernatremię. Leczenie polega na podaży płynów niezawierających w składzie osmolitów, czyli podaje się choćby niesłodzoną herbatę. Czynność należy jednak wykonywać bardzo ostrożnie, aby nie dopuścić do izotonicznego zatrucia wodnego, którego konsekwencją jest m.in. trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Przy izotonicznym zatruciu wodnym podaje się roztwór NaCl lub roztwór mannitolu.
Odwodnienie hipotoniczne
Ostatnim rodzajem odwodnienia jest odwodnienie hipotoniczne, czyli niedobór wody w ustroju przy zmniejszonej efektywnej molalności płynów ustrojowych. Przyczyną jest nadmierna utrata płynów izotonicznych przez nerki, przewód pokarmowych bądź skórę. Wskutek takiego zjawiska człowiek traci więcej soli niż samej wody, czego konsekwencją będzie zmniejszenie molalności płynu pozakomórkowego w stosunku do płynu śródkomórkowego. Dochodzi m.in. do obrzęku komórek układu nerwowego. Objawami odwodnienia hipotonicznego są:
- hiponatremia;
- skąpomocz;
- hipotensja;
- zmniejszenie napięcia mięśni (hipotonia mięśniowa);
- zmniejszenie elastyczności skóry (przypomina plastelinę).
Co ciekawe, w przebiegu odwodnienia hipotonicznego nie pojawia się uczucie pragnienia. Jeśli do odwodnienia doszło niedawno, podczas leczenia pacjentowi podaje się roztwór NaCl. Jeśli natomiast mamy do czynienia z odwodnieniem przewlekłym, należy podawać roztwór NaCl oraz KCl.
Ile wody potrzebuje człowiek?
Zawartość wody w organizmie człowieka zmniejsza się wraz z wiekiem, co widać choćby po tworzących się zmarszczkach czy utracie elastyczności skóry. U noworodków stanowi 75% masy ciała, u młodych osób dorosłych około 70-60% masy ciała, natomiast u seniorów jedynie 46% masy ciała. Choć nadmierne przyjmowanie wody może prowadzić do przewodnienia, problem ten pojawia się bardzo rzadko. Zazwyczaj mamy do czynienia z odwodnieniem i pijemy niewystarczającą ilość wody.
Dla populacji Polski optymalna podaż wody została ustalona na poziomie 2 l w przypadku kobiet i 2,5 l w przypadku mężczyzn. Daje to 8-10 szklanek wody dziennie. Innym sposobem na wyliczenie podstawowego zapotrzebowania jest przyjęcie, że na każdy 1 kg masy ciała codziennie potrzeba 30 ml wody. Dla osoby ważącej 58 kg daje to: 58 kg x 30 ml = 1740 ml wody, choć zaleca się nieco większą podaż. Zapotrzebowanie na wodę wzrasta podczas biegunek, wymiotów, gorączki, uprawiania aktywności fizycznej, przebywania w wilgotnym środowisku oraz latem, gdy z powodu wyższych temperatur wzrasta potliwość ciała. Aby jednocześnie uzupełniać elektrolity zaleca się picie wody z dodatkiem soku z cytryny lub 3-5 ziaren soli kłodawskiej.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Telenga A., Rusinowicz T., Życińska K., Wardyn K., Odwodnienie u osób w wieku podeszłym – istotny problem kliniczny, Family Medicine & Primary Care Review, 3/2012.
- Idasiak-Piechocka I., Odwodnienie – patofizjologia i klinika, Forum Nefrologiczne, 1/2012.
