Chemioterapia to jedna z głównych metod leczenia nowotworów. Obejmuje terapię cytostatykami, czyli substancjami niszczącymi komórki. Stanowi najczęściej stosowany i jednocześnie najważniejszy sposób leczenia systemowego.
Charakterystyka chemioterapii
Chemioterapia ma swoje wady i zalety. Do najważniejszych zalet zalicza się jej ogólnoustrojowy zasięg. Dzięki temu leczenie może objąć różne układy i narządy zajęte w efekcie przerzutów nowotworowych. Z kolei wadą metody jest bardzo częste występowanie objawów niepożądanych. Dodatkowo cena współcześnie stosowanych leków onkologicznych jest bardzo wysoka. Chemioterapia zwykle trwa przez dłuższy okres czasu i jest podawana cyklami. Po jednym cyklu następuje 2-4 tygodniowa przerwa, po której chory wraca na kolejny cykl.
Rodzaje chemioterapii
Leczenie systemowe, jak każda metoda terapii onkologicznej, może być radykalne lub paliatywne. Metoda radykalna ma na celu wyleczenie z choroby nowotworowej. Często stanowi jedyną lub główną metodę leczenia, stwarzając jednocześnie wysokie prawdopodobieństwo wyleczenia. Przykładem tej formy zastosowania jest np. leczenie większości nowotworów hematologicznych czy chłoniaków.
Metoda uzupełniająca stosowana jest po leczeniu radykalnym operacyjnym. Jej celem jest zniszczenie potencjalnie istniejących mikroprzerzutów oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotu choroby. Metoda wstępna dotyczy chorych z miejscowo zaawansowanym nowotworem. Jej celem jest umożliwienie przeprowadzenia radykalnego leczenia miejscowego, np. radioterapii. Metoda regionalna stosowana jest miejscowo, np. do tętnicy wątrobowej, doopłucnowo lub dootrzewnowo.
Z kolei metoda paliatywna dotyczy chorych, u których nie jest już możliwe wyleczenie. Ma ona na celu wydłużenie czasu przeżycia lub poprawę jakości życia chorego.
Stosowane leki
Tempo wzrostu nowotworu zależy od odsetka komórek znajdujących się w fazie cyklu podziałowego oraz od czasu trwania podziałów komórkowych. Niektóre cytostatyki działają tylko na komórki znajdujące się w określonej fazie cyklu podziałowego, np. alkaloidy barwnika lub taksoidy. Cytostatyki działające niezależnie od fazy cyklu to leki fazowoniezależne.
Mechanizmy działania leków przeciwnowotworowych są wielokierunkowe. Ogólnie, cytostatyki hamują podziały komórkowe i powodują rozmaite uszkodzenia subletalne, np. poprzez uszkadzanie DNA czy powstawanie wolnych rodników tlenowych. Najbardziej typowe sposoby działania przeciwnowotworowego poszczególnych leków stanowią podstawę podziału tych leków na grupy. Wyróżnia się:
- leki alkilujące – tworzą wiązania z grupami aminowymi, karboksylowymi i innymi cząsteczek DNA, RNA i białek. Są to trucizny działające niezależnie od fazy komórkowej;
- antymetabolity – cytostatyki z tej grupy uniemożliwiają syntezę związków będących prekursorami lub wchodzących w skład kwasów nukleinowych;
- inhibitory topoizomerazy – hamują aktywność topoizomeraz, czyli enzymów biorących udział w syntezie DNA;
- alkaloidy barwnika różowatego – powodują rozpad mikrotubul, szczególnie tych tworzących wrzeciono podziałowe komórki;
- taksoidy – stabilizują mikrotubule, utrudniając ich depolimeryzację;
- bleomycyna – antybiotyk przeciwnowotworowy powodujący pęknięcia nici DNA;
- L-asparaginaza – enzym rozkładający asparaginę.
Sugeruje się, że im nowotwór jest mniej dojrzały, a podziały komórkowe częstsze, tym jest on bardziej wrażliwy na działanie chemioterapii. U niektórych chorych na nowotwory o dużej chemiowrażliwości udaje się uzyskać wyleczenie nawet w zaawansowanym stadium choroby.
Efekty leczenia
Bezpośrednio odpowiedź na leczenie chemią określa się jako:
- całkowitą remisję – ustąpienie wszystkich klinicznych ognisk nowotworu, potwierdzone w dwóch kolejnych badaniach przeprowadzonych w odstępie 1 miesiąca;
- częściową remisję – zmniejszenie sumy największych rozmiarów ognisk choroby przynajmniej o 30%;
- stabilizację choroby – stan niespełniający kryteriów powyższych zjawisk;
- progresję – zwiększenie sumy największych wymiarów ognisk już istniejących o co najmniej 20% lub pojawienie się nowych.
Odpowiedź na leczenie ustalana dla poszczególnych leków jest ważnym parametrem decydującym o wyborze cytostatyków do wielolekowych schematów chemioterapii stosowanych w przypadku danego nowotworu. Równie istotny jest jednak czas trwania odpowiedzi. Dla chorego korzystniejsza jest zwykle długotrwała stabilizacja choroby niż krótkotrwała remisja.
Skutki uboczne chemioterapii
Chemioterapia ma wiele skutków ubocznych. Do najbardziej charakterystycznych należą:
- utrata włosów;
- nudności i wymioty;
- zaburzenia równowagi;
- obniżenie odporności;
- zaburzenia rytmu serca;
- zaburzenia płodności.
Ponadto wystąpić może zapalenie żył, zakrzepica lub uszkodzenie szpiku kostnego.
Bibliografia
- Jassem J., Kordek R., Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.
- Kancik E., Milaniuk S., Prystupa A., Mosiewicz J., Powikłania po chemioterapii w praktyce lekarza internisty, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 4/2014.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
