Fenyloalanina to organiczny związek chemiczny, jeden z kluczowych aminokwasów egzogennych, których organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać. Oznacza to, że musi być ona regularnie dostarczana wraz z dietą, a w niektórych sytuacjach również poprzez suplementację. Aminokwas ten pełni istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz w procesach metabolicznych, wpływając m.in. na syntezę ważnych neuroprzekaźników. Należy jednak podkreślić, że zarówno niedobór, jak i nadmiar fenyloalaniny mogą prowadzić do zaburzeń zdrowotnych. Dlatego jej spożycie powinno być świadome i dostosowane do indywidualnych potrzeb organizmu.
Fenyloalanina – charakterystyka
Fenyloalanina to popularny aminokwas egzogenny o wzorze sumarycznym C9H11NO2 oraz masie molowej 165,19 g/mol. Jest jednym spośród 20 aminokwasów kodowanych przez DNA, które stanowią podstawowy budulec większości naturalnie występujących białek. Występuje w dwóch formach, jako L‑fenyloalanina (postać naturalna, znajdująca się powszechnie w żywności) oraz jako D‑fenyloalanina (postać syntetyczna, stosowana w niektórych suplementach diety). Po dostarczeniu fenyloalaniny do ustroju, organizm przekształca ją w tyrozynę, a następnie w istotne neuroprzekaźniki.
Naturalnie związek ten znaleźć można w następujących produktach spożywczych:
- mięso;
- ryby;
- nabiał;
- jaja;
- rośliny strączkowe;
- orzechy i nasiona;
- produkty zbożowe.
Ciekawostką jest, że z fenyloalaniny można produkować amfetaminę.
Wpływ fenyloalaniny na organizm człowieka
Fenyloalanina jest istotnym aminokwasem uczestniczącym w syntezie białek, które stanowią podstawowy materiał budulcowy komórek i tkanek ludzkiego organizmu. Ponadto pełni ważną funkcję metaboliczną jako prekursor innych biologicznie czynnych związków. W organizmie człowieka fenyloalanina ulega przekształceniu w tyrozynę, z której następnie powstają kluczowe neuroprzekaźniki, takie jak dopamina (wpływa na motywację, koncentrację i odczuwanie przyjemności), noradrenalina (wspiera czujność i reakcję na stres) oraz adrenalina (działa podobnie jak noradrenalina, jednak intensywniej).
Dzięki udziałowi w syntezie dopaminy, fenyloalanina pośrednio wpływa na nastrój, poziom energii oraz zdolność koncentracji. Odpowiedni metabolizm tego aminokwasu sprzyja stabilizacji samopoczucia i prawidłowemu funkcjonowaniu układu nerwowego, podczas gdy jego zaburzenia mogą prowadzić do niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych.
Fenyloalanina ma również znaczenie dla prawidłowej pracy tarczycy, ponieważ tyrozyna (powstająca z fenyloalaniny) stanowi substrat do syntezy hormonów tarczycy, regulujących tempo przemiany materii i funkcjonowanie wielu układów organizmu. Z tyrozyny wytwarzana jest także melanina, czyli barwnik odpowiedzialny za kolor skóry, włosów i oczu. Z tego względu zaburzenia metabolizmu fenyloalaniny mogą wpływać nie tylko na funkcjonowanie układu nerwowego, lecz także na pigmentację.
Szkodliwość fenyloalaniny
Szkodliwość fenyloalaniny najczęściej omawiana jest w kontekście fenyloketonurii, czyli stosunkowo częstej, wrodzonej choroby metabolicznej o podłożu genetycznym. Fenyloketonuria jest zaburzeniem metabolizmu aminokwasów, dziedziczonym autosomalnie recesywnie. Jej istotą jest brak lub znaczne obniżenie aktywności enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej, produkowanego w wątrobie. Niedobór tego enzymu uniemożliwia prawidłowe przekształcanie fenyloalaniny w tyrozynę, co prowadzi do jej nadmiernego gromadzenia się w organizmie. Wysokie stężenie fenyloalaniny we krwi ma działanie neurotoksyczne i może skutkować poważnymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci.
Do charakterystycznych objawów fenyloketonurii należą:
- niepełnosprawność intelektualna oraz opóźnienie rozwoju psychoruchowego, stanowiące najpoważniejsze konsekwencje choroby;
- drgawki, nadpobudliwość oraz zaburzenia zachowania;
- jasna karnacja skóry i włosów, wynikająca z zaburzeń syntezy melaniny;
- charakterystyczny mysi zapach moczu, związany z obecnością metabolitów fenyloalaniny;
- zmiany skórne, w tym egzema.
Podstawą leczenia fenyloketonurii jest ścisła dieta niskofenyloalaninowa, wdrażana od pierwszych dni życia. U części pacjentów stosuje się również leczenie farmakologiczne, najczęściej z wykorzystaniem sapropteryny. Nieleczona choroba prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu i ciężkiej niepełnosprawności intelektualnej. Jednak wczesne rozpoznanie oraz konsekwentne leczenie dietetyczne pozwalają chorym na prawidłowe funkcjonowanie i prowadzenie aktywnego życia.
Szkodliwość fenyloalaniny może dotyczyć także jej nadmiernego spożycia w postaci suplementów diety, szczególnie u osób bez wskazań medycznych do suplementacji. Objawy przedawkowania zwykle są łagodniejsze niż w przypadku fenyloketonurii. Najczęściej są to:
- bóle głowy;
- uczucie niepokoju;
- zaburzenia snu;
- podwyższone ciśnienie tętnicze.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Płoszaj K., Fenyloketonuria wybrany przykład rzadkiej choroby metabolicznej, Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu, 4/2022.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Rodzinna, Kraków 2006.
