Układ dyspersyjny to pojęcie często stosowane w chemii, odnoszące się do układu przynajmniej dwóch faz. Jedna stanowi silnie rozdrobniony materiał, a druga jest tzw. ośrodkiem dyspersyjnym, w których faza pierwsza jest rozproszona. Najczęściej układ dyspersyjny odnosi się do układu koloidalnego.
Układ dyspersyjny – charakterystyka
Układ dyspersyjny jest układem wielofazowym, składającym się z co najmniej dwóch różnych faz – rozpraszającej i rozproszonej. Obie fazy mogą występować we wszystkich fazach skupienia: jako ciecz, gaz, a nawet ciało stałe. Jeżeli wszystkie cząstki substancji rozproszonej posiadają ten sam kształt, układ nazywa się układem jednopostaciowym, natomiast jeśli mają one różne kształty, otrzymuje się układ wielopostaciowy. Ponadto, jeżeli substancja rozproszona stanowi zbiór cząstek tej samej wielkości, taki układ dyspersyjny nazywa się ukladem monodyspersyjnym. Zaś jeśli wielkość cząstek jest różna, mamy do czynienia z układem polidyspersyjnym. Należy przy tym zaznaczyć, że w chemii nierzadko spotyka się układy jednopostaciowe polidyspresyjne, wielopostaciowe polidyspresyjne i inne.
Układ dyspersyjny – przykład
Najpowszechniejszym przykładem układów dyspresyjnych są koloidy. Układem koloidalnym nazywa się każdy układ dyspersyjny, w którym cząstki substancji rozproszonej odpowiadają swoim rozmiarem cząstkom koloidalnym. Układ koloidalny może być określany mianem roztworu koloidalnego, jeśli ośrodek rozpraszający będzie rozpuszczalnikiem w ciekłym stanie skupienia. Przykłady układów dyspersyjnych koloidalnych:
- chmury – ośrodkiem rozpraszającym jest gaz, zaś substancją rozproszoną jest ciecz;
- piana mydlana – ośrodkiem rozpraszającym jest ciecz, zaś substancją rozproszoną jest gaz;
- szkło rubinowe – ośrodkiem rozpraszającym jest ciało stałe, podobnie jak substancją rozproszoną;
- mleko – ośrodkiem rozpraszającym jest ciecz, podobnie jak substancją rozproszoną.
I wiele innych. Pozostałe przykłady układów dyspersyjnych, z którymi każdy człowiek może spotykać się na co dzień, to m.in.: mgła, dym (także papierosowy), styropian, lakier do paznokci i różnego rodzaju inne kosmetyki czy środki myjące. W kosmetologii popularnym przykładem układu dyspersyjnego jest emulsja.
Mianem emulsji nazywa się taki układ dyspersyjny, w którym wielkość cząstek fazy rozproszonej może sięgać nawet 10-3 cm. Przeważnie są to układy nietrwałe termodynamicznie, tworzące mieszaninę dwóch cieczy nierozpuszczających się wzajemnie. Właśnie dlatego wyróżniono emulsje typu O/W (olej w wodzie) oraz typu W/O (woda w oleju). Jak powszechnie wiadomo, olej z wodą nie łączy się, a nawet po dokładnym wstrząśnięciu obie substancje szybko się rozwarstwiają. Aby móc łączyć je ze sobą, np. podczas produkcji kremów, mydeł czy szminek, należy wykorzystać substancję nazywaną emulgatorem, której obecność wywoła proces emulgacji. Oznacza to, że w obecności tego związku olej trwale połączy się z wodą bez ryzyka rozwarstwienia się ich w przyszłości, np. na półce sklepowej.
Polecane produkty:
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... | |
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kowalska M., Żbikowska A., Sposoby określania wielkości cząstek ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania metody rozpraszania światła laserowego w układach emulsyjnych, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 1/2013.
- Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.