Zwoje podstawy mózgu (inaczej: jądra podstawy) stanowią skupiska istoty szarej w obrębie mózgu, a ich najważniejszą rolą jest przede wszystkim kontrola ruchów i nadzór nad motoryką oraz uczestnictwo w emocjach i procesach poznawczych. Są to podkorowe struktury położone w kresomózgowiu, pomiędzy korą mózgową a torebką wewnętrzną.
Zwoje podstawy mózgu
Zwoje podstawy mózgu, czyli jądra podstawy (łac. nuclei basales) to grupa jąder nerwowych położonych w kresomózgowiu, pomiędzy korą mózgową a torebką wewnętrzną. Jeszcze do niedawna używano określenia „zwoje podstawne”, jednak jest ono dość nieprecyzyjne, jako że w neuroanatomii „zwój” oznacza skupisko neuronów w obwodowym układzie nerwowym. W związku z tym współcześnie stosuje się termin „jądra podstawy”. Pod względem anatomicznym to struktury podkorowe układu pozapiramidowego, które komunikują się z korą mózgową, wzgórzem i pniem mózgu, modulując ich aktywność.
Do głównych, najważniejszych struktur składających się na zwoje podstawy mózgu zaliczamy przede wszystkim następujące:
- jądro ogoniaste (łac. nucleus caudatus);
- skorupa (łac. putamen);
- gałka blada (łac. globus pallidus);
- jądro półleżące (łac. nucleus accumbens);
- jądro niskowzgórzowe (łac. subthalamic nucleus);
- istota czarna (łac. substantia nigra).
W mózgu ssaków (w tym również u człowieka) istnieją dwa systemy jąder podstawy, rozmieszczone symetrycznie w obydwu półkulach. W przekroju wieńcowym jądro niskowzgórzowe i istota czarna lokalizują się bardziej z tyłu (doogonowo) niż pozostałe jądra. Funkcjonalnie jądra podstawne składają się z szeregu obwodów, takich jak ruchowy, limbiczny i okoruchowy. Każdy obwód obejmuje specyficzne części jąder podstawy i ich projekcji.
Zwoje podstawy mózgu – funkcje
Najważniejsza rola sprawnie działających zwojów podstawy mózgu to:
- kontrola ruchów dowolnych – w tym inicjacja i koordynacja ruchów, hamowanie niepożądanych lub nadmiernych ruchów, regulacja napięcia mięśniowego;
- procesy poznawcze i uczenie się – w tym uczestnictwo w podejmowaniu decyzji i planowaniu działań, wspieranie pamięci proceduralnej (np. nauka jazdy na rowerze) oraz integracja informacji z różnych obszarów mózgu;
- emocje i motywacja – jądro półleżące odpowiada za system nagrody i odczuwanie przyjemności, jak również uczestniczy w procesach związanych z uzależnieniami i motywacją do działania;
- komunikacja neuronalna – jądra podstawy wysyłają projekcje do kory mózgowej, wzgórza i pnia mózgu oraz modulują aktywność kory mózgu, wpływając na motorykę, emocje i funkcje poznawcze.
Zwoje podstawy mózgu należą do najbardziej złożonych struktur ośrodkowego układu nerwowego, a ich funkcjonowanie wciąż stanowi przedmiot intensywnych badań neurobiologicznych. Można je określić jako kluczowe centrum integrujące kontrolę ruchu, procesy poznawcze oraz mechanizmy emocjonalno-motywacyjne. Dzięki prawidłowej pracy zwojów podstawy możliwe jest płynne inicjowanie i modulowanie ruchów, uczenie się nowych schematów motorycznych, a także regulacja zachowań, motywacji i reakcji emocjonalnych.
Uszkodzenia zwojów podstawy mózgu
Uszkodzenia jąder podstawy prowadzą do poważnych zaburzeń neurologicznych takich jak na przykład choroba Parkinsona (degeneracja istoty czarnej, powodująca drżenie, sztywność, spowolnienie ruchów), choroba Huntingtona (uszkodzenie jądra ogoniastego i skorupy, co daje objawy takie jak mimowolne ruchy, zaburzenia poznawcze), dystonie i tiki (wynikające z zaburzeń kontroli ruchowej), uzależnienia i zaburzenia motywacji (związane z dysfunkcją układu nagrody). Jest ich jednak znacznie więcej. Większość takich problemów zdrowotnych jest diagnozowana i leczona przez lekarza neurologa, choć niekiedy niezbędna okazuje się być pomoc fizjoterapeuty, lekarza psychiatry lub psychoterapeuty.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- https://users.uj.edu.pl/~upkuniec/BIOPSY_1/Tlumaczenie%20Slawomir_Meczykowski/R.3%20%28Anatomia%20ukladu%20nerwowego%29.pdf.
