Jądra podstawy (łac. nuclei basales, inaczej nazywane: jądra podstawne) to grupa jąder wysyłających projekcje do ważnych struktur mózgowia – kory mózgu, wzgórza oraz pnia mózgu. Pełnią podstawowe funkcje życiowe, ale i świadczące o emocjach danej osoby. Anatomicznie stanowią one skupiska istoty szarej, jednak w ich skład zalicza się także elementy istoty czarnej.
Jądra podstawy
Jądrami podstawy są następujące struktury układu nerwowego:
- jądro ogoniaste;
- jądro półleżące;
- skorupa;
- gałka blada;
- jądro niskowzgórzowe;
- istota czarna.
U człowieka (oraz pozostałych ssaków) jądra podstawy są rozmieszczone symetrycznie w obydwu półkulach. Wszystkie one łączą się ze sobą odpowiednimi obwodami (bezpośrednimi i i pośrednimi).
Zobacz również: Asymetria funkcjonalna mózgu.
Jądra podstawy – funkcje
Wciąż nie do końca określono jaka jest dokładna funkcja jąder podstawy. Wiadomo jednak, że uczestniczą zarówno w ruchach mimowolnych, jak i dobrowolnych, warunkują więc motoryczność i koordynację ruchową. Wielu naukowców uważa, że struktury te stanowią swoistą pamięć układu nerwowego dotyczącą wykonanych w przeszłości ruchów mięśni, dzięki czemu organizm może je sprawnie odtwarzać. Wzmożoną aktywność jąder podstawy obserwuje się w momencie rozpoczęcia ruchu. Już nawet wyobrażenie sobie konkretnych ruchów lub ich faz skutkuje aktywacją tych struktur. Jądra podstawne wykorzystują oraz same wytwarzają szeroką skalę neuroprzekaźników, m.in. dopaminę, serotoninę czy noradrenalinę. Funkcje można przedstawić w skrócie:
- przechowywanie informacji sensorycznych;
- wykorzystywanie informacji sensorycznych do kontroli i sterowania ruchami;
- uczenie się reguł;
- łączenie sekwencji ruchów w płynną całość;
- automatyczne podejmowanie części decyzji;
- hamowanie poszczególnych reakcji.
Najlepiej poznano wpływ jąder podstawy na korę mózgową i jej aktywność, w szczególności korę ruchową. Oczywiście oddziałują one również na korę somatosensoryczną, limbiczną i kojarzeniową. Podsumowując, jądra podstawy biorą udział w kontroli ruchu, funkcji poznawczych, emocji oraz motywacji.
Uszkodzenie jąder podstawy
Uszkodzenie jąder podstawy to poważny problem dla całego organizmu. Obraz kliniczny zależy od tego, które dokładnie struktury uległy zniszczeniu. Przykładowo, konsekwencje mogą być następujące:
- choroba Parkinsona – przy uszkodzeniu istoty czarnej;
- choroba Huntingtona – przy uszkodzeniu ciała prążkowanego;
- ataksja i ruchy pląsawicze – przy uszkodzeniu jądra czerwiennego;
- fobia społeczna, brak zadowolenia z przyjemnych czynności – przy uszkodzeniu jądra półleżącego.
Warto wiedzieć, że jądra podstawy są również bardzo delikatne. To one stanowią obiekt ataku różnych narkotyków jak nikotyna, kokaina lub amfetamina. Bardzo szybko ulegają wówczas uszkodzeniom i gromadzą w sobie toksyny.
W medycynie spotkać się można nie tylko z uszkodzeniem jąder podstawy, ale również ich nadaktywnością. Nadaktywność jądra ogoniastego towarzyszy zaburzeniom obsesyjno-kompulsywnym, zaś nadaktywność pętli łączących poszczególne struktury (zwłaszcza pętli oczodołowo-czołowej) powoduje nadmierną wesołkowatość, nieadekwatną do poważnej sytuacji.
Zobacz również: Choroby przysadki mózgowej.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wichowicz H., Wilkowska A., Banecka-Majkutewicz Z., Kummer Ł., Konarzewska J., Raczak A., Mineralizacja jąder podstawy jako domniemana przyczyna złej tolerancji zuklopentyksolu u chorej z wieloletnią nieleczoną schizofrenią paranoidalną, Psychiatria Polska, 4/2013.
- Laskowska I., Ciesielski M., Gorzelańczyk E., Udział jąder podstawy w regulacji funkcji emocjonalnych, Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 3/2008.
- Gołąb B., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
