Wodolecznictwo (hydroterapia)

Wodolecznictwo (inaczej: hydroterapia) wykorzystuje głównie działanie termiczne, mechaniczne, a rzadziej elektryczne i chemiczne.

Hydroterapia – rodzaje zabiegów

Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody, to kąpiele:

• kąpiele całkowite – w wannach o wymiarach 3 x 3,5 x 1,5 metra;
• kąpiele częściowe;
• kąpiele elektryczno-wodne;
• masaż podwodny;
• kąpiele perełkowe;
• kąpiele tlenowe;
• kąpiele aromatyczne – z dodatkiem olejków o wszechstronnym działaniu.

Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrodynamicznego wody to:

• polewanie;
• natryski stałe;
• natryski ruchome;

Zabiegi wodolecznictwa przy użyciu tkaniny to:

• zmywania;
• nacierania;
• szczotkowania;
• oklepywania;
• okłady;
• kompresy;
• zawijania.

Wyróżnia się także zabiegi bez ciśnienia wody, do których należą sauna i kąpiele parowe.

Hydroterapia – charakterystyka zabiegów

W pierwszej kolejności należy opisać kąpiele całkowite, ponieważ to właśnie one są najczęściej wykonywane.

Kąpiele całkowite

Wyróżniamy kąpiele całkowite takie jak:

• kąpiele zimne (od 8 do 20 stopni Celsjusza) o czasie trwania od kilku sekund do 1 minuty, jest to uzależnione od ogólnego stanu chorego i samopoczucia;
• kąpiele chłodne (od 20 do 27 stopni Celsjusza) o czasie trwania od 5 do 15 minut, wykonuje się je w specjalnych wannach i basenach. W czasie kąpieli należy wykonywać energiczne ruchy i rozcierać ciało. Kąpiele takie wykonuje się przy otyłości i cukrzycy;
• kąpiele letnie (od 28 do 33 stopni Celsjusza) i czasie trwania zabiegu od 10 do 20 minut. Ponadto wskazaniami są: astma, stany nadmiernych pobudliwości, niektóre choroby układu nerwowego;
• kąpiele ciepłe (od 34 do 37 stopni Celsjusza) i czasie kąpieli od 10 do 30 minut. Wskazane przy: stanach wzmożonej pobudliwości, bezsenności.

Kąpiel kinezyterapeutyczna również jest częstym zabiegiem. Wykonuje się ją na basenach i uzdrowiskach. Polega na wykonywaniu określonych ruchów i ćwiczeń w wodzie. Basen powinien być mały i niegłęboki. Wśród najczęstszych wskazań do tego typu zabiegów należą schorzenia narządów ruchu i wady postawy.

Kąpiele częściowe mogą mieć charakter kąpieli o temperaturze wzrastającej. Kończyny górne bądź kończyny dolne zanurzone są w wodzie, której temperatura stopniowo wzrasta rozpoczynając od 35 stopni Celsjusza, a kończąc na 42 stopniach Celsjusza. Do kąpieli częściowych zalicza się również półkąpiele, które mogą być ciepłe (32-34 stopnie Celsjusza) lub gorące (38-42 stopnie Celsjusza).

Kąpiele częściowe

Kąpiel wirową (masaż wirowy) wykonuje się w specjalnych zbiornikach przystosowanych do zabiegów kończyn górnych, dolnych i całego ciała, temperatura wody 32-40 stopni. Czas trwania od 15-20 minut. Wśród wskazań znajdują się: przewlekłe stany zapalne, stany pourazowe, przewlekłe zapalenie stawów, zapalenie okołostawowe, przykurcze bliznowate.

W półkąpieli ciepłej (od 32-34 stopni) woda powinna sięgać do pępka w pozycji siedzącej, a czas zabiegu wynosi około 4-5 minut. Wskazaniami są nerwice i psychonerwice oraz organiczne schorzenia układu nerwowego. Z kolei półkąpiele gorące mają temperaturę  38-40 stopni C, a ich czas trwania wynosi 10-15 minut. Wskazaniami są przewlekłe schorzenia gośćcowe, nerwobóle, przewlekłe stany zapalne narządów rodnych i układu moczowego.

Natryski

W natryskach zasadniczy wpływ ma ciśnienie i temperatura, która uderza w ciało z jednego lub wielu strumieni wody. Należy wiedzieć, że natryski mogą mieć 3 stopnie natężenia ciśnienia – niskie, średnie oraz wysokie. Ponadto natryski ruchome polegają na ruchomym ukształtowaniu strumienia wody na ciało osoby stojącej w odległości 3-4 metrów od źródła natrysku. Natryski stałe wykonuje się zwykle przy użyciu zimnej lub letniej wody. Wskazaniami są nerwice, stany wyczerpania fizycznego i psychicznego, nerwobóle, gościec, przewlekłe schorzenia dróg oddechowych i zaburzenia krążenia obwodowego.

Hydroterapia – pozostałe zabiegi

• Polewanie – może być całkowite i częściowe. Zabieg całkowity wykonuje się codziennie a częściowe co drugi dzień. Przed rozpoczęciem tych zabiegów należy umyć twarz i szyję zimną wodą, potem wytrzeć ręcznikiem i iść na spacer lub gimnastykę;
• Zmywanie – polega na zmywaniu ciała gąbką lub ręcznikiem namoczonym w zimnej wodzie. Czas trwania od 2-3 minut. Działają hartująco i pobudzająco na układ krążenia i układ oddychania;
• Nacieranie – częściowe i całkowite. W efekcie wskazaniami są przewlekły nieżyt oskrzeli, rozedma płuc, nerwice, zaburzenia krążenia obwodowego;
• Zawijanie – zabieg polega na szczelnym zawinięciu całego ciała prześcieradłem dobrze odciśniętym z wody, po czym całe ciało zawija się kocem. Zabieg trwa od 20 minut do 2 godzin. Następnie po zabiegu stosuje się chłodny natrysk. Tego rodzaju zawijania działają uspokajająco;
• Sauna –  należy pamiętać, że tego typu zabiegi są bardzo intensywne, ponieważ ze względu na utrudnione parowanie wydzielanego potu znacznie zwiększają ciepłotę ciała.

Zobacz również: Hydroterapia w ciąży.

Właściwości fizyczne wody

• Pojemność cieplna – jest to zdolność powielania i zachowywania ciepła, wytwarzając ilość ciepła potrzebnej do ogrzania 1 grama jakiegoś materiału o 1 stopień;
• Przewodnictwo cieplne – woda posiada właściwości względnie szybkiego transportowania ciepła, co oznacza, że może szybko pobierać i szybko oddawać ciepło;
• Ciśnienie hydrostatyczne – jest to ciśnienie wody działającej na zanurzonego w niej człowieka. Wzrasta liniowo wraz z głębokością zanurzenia. Ciśnienie hydrostatyczne kąpieli w pozycji stojącej jest znacznie wyższe niż w leżącej;
• Wyporność wody – wyporność wody określa prawo Archimedesa i zgodnie z nim ciało człowieka o masie 70 kg zanurzone w wodzie zachowuje się tak jak gdyby po odliczeniu masy głowy i szyi ważyło 6,5 kg. W kąpielach mineralnych, zwłaszcza w stężonych solankach, pozornie zmniejszona masy ciała może wynosić 100% w wyniku czego ciało unosi się na powierzchnię wody;
• Opór wody – ciało lub część ciała, które porusza się w wodzie musi przezwyciężyć pewien opór wody. Jest on tym większy im szybciej ciało porusza się i im większa jest jego powierzchnia. Opór ten wykorzystuje się podczas gimnastyki w wodzie do wzmocnienia osłabionych mięśni.

Woda nie należy do przewodników elektryczności jeśli nie znajdują się w niej jony. Woda używana do zabiegów wodolecznictwa na ogół posiada pewną ilość jonów i jest wykorzystywana do zabiegów kąpieli elektryczno-wodnych. Jako rozpuszczalnik związków chemicznych – woda jest dobrym rozpuszczalnikiem wielu substancji i w zabiegach wodoleczniczych stosuje się czasem wyciągi z ziół, borowiny, soli kuchennej, czasem nasyca się wodę fazami i wówczas te związki odkładają się na skórze, w skórze bądź przechodzą przez nią i wnikają do krwi.

Zobacz również: Kąpiele lecznicze jako element medycyny uzdrowiskowej.

Wodolecznictwo – wpływ na organizm

Wpływ zabiegów z zastosowaniem wody w dużej mierze zależy od temperatury wody. W przypadku różnicy temperatury, zarówno dodatniej jak i ujemnej, w stosunku do obojętnego punktu cieplnego skóry (32-34 stopnie Celsjusza) zostają uruchomione procesy metaboliczne w ramach dążenia do wyrównania hemostazy cieplnej.

Kąpiele (z wyjątkiem tych gorących) wzmagają diurezę. Ponadto ośrodkowy układ nerwowy ulega w czasie zabiegów wodoleczniczych pobudzeniu. Wyjątkiem są wielokrotnie powtarzane kąpiele ciepłe, które działają tonizująco.

Krótki i intensywny bodziec zimna wzmaga napięcie mięśni, a dłuższe oziębienie zmniejsza ich aktywność. Z kolei krótki lecz gorący bodziec powoduje skurcz mięśni i naczyń krwionośnych.

Kąpiele wpływają również na układ wewnątrzwydzielniczy, szczególnie na oś przysadkowo-nadnerczową i przysadkowo-tarczycową. W trakcie zimnych kąpieli gruczoły hormonalne ulegają pobudzeniu, czego efektem jest zwiększone wydzielanie adrenaliny, noradrenaliny czy tyroksyny. Dodatkowo reakcja AUN wywołuje liczne zmiany w czynności przewodu pokarmowego.

	Olej z czarnuszki siewnej w płynie Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej...
	Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Mika T., Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.
2. Kasprzak W., Mańkowska A., Fizykoterapia, Medycyna Uzdrowiskowa i SPA, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.