Odruchy ścięgniste to inaczej odruchy własne mięśni lub odruchy głębokie. Stanowią automatyczne reakcje mięśni na nagłe rozciągnięcie ich ścięgien. Są częścią neurologicznego badania odruchów i pozwalają ocenić funkcjonowanie układu nerwowego. Choć sprawdzają układ nerwowy, są istotnym elementem diagnostycznym, nie tylko w gabinetach lekarzy neurologów, ale i innych specjalistów, w tym także fizjoterapeutów.
Badanie odruchów ścięgnistych
Do badania odruchów ścięgnistych pacjent powinien znajdować się w pozycji wyjściowej swobodnej, symetrycznej (kończyny prawe powinny znajdować się w takim samym ułożeniu, co kończyny lewe, jako że zwykle rekomenduje się analizę porównawczą odruchów ścięgnistych z obu stron ciała). Przed badaniem należy przeprowadzić wywiad celem eliminacji czynników wpływających na jakość odruchów (choroby tarczycy, zaburzenia elektrolitów, poziom lęku). Testowanie odruchów wiąże się z testowaniem korzeni nerwowych. Dlatego ponownie należy podkreślić, że zawsze należy wykonać pomiar po obu stronach ciała w celu wychwycenia ewentualnych różnic. W przypadku, gdy trudno jest wywołać reakcję, można zastosować wzmocnienie odruchu, które polega na poproszeniu pacjenta aby wziął głęboki oddech lub należy odwrócić uwagę pacjenta od badania.
Klasycznym przykładem badania odruchu ścięgnistego jest odruch ścięgnisty z mięśnia czworogłowego uda (a dokładniej z jego ścięgna zwanego więzadłem rzepki, czyli tzw. odruch kolanowy). Gdy lekarz lub fizjoterapeuta uderza młoteczkiem neurologicznym w ścięgno (pod kolanem, a dokładniej pod rzepką), dochodzi do jego rozciągnięcia. To pobudza receptory czuciowe (wrzecionka mięśniowe), które wysyłają impuls do rdzenia kręgowego. Następnie impuls wraca przez neuron ruchowy do mięśnia, powodując jego skurcz, czyli odruch. W trakcie badania pacjent powinien siedzieć z luźno zwieszonymi nogami, np. na brzegu podniesionej wyżej kozetki. Na poniższym filmie możemy zobaczyć jak wygląda przebieg badania na przykładzie odruchu kolanowego:
Odruchy ścięgniste – korzenie nerwowe
Zbadać można kondycję i funkcjonalność różnych korzeni nerwowych, w zależności od objawów i stanu zdrowia pacjenta. Przykładami są:
- mięsień dwugłowy ramienia – C5, C6;
- mięsień ramienno-promieniowy – C5;
- mięśnie zginacze palców – C7;
- mięsień trójgłowy ramienia – C7;
- mięsień czworogłowy uda – L3, L4;
- mięsień brzuchaty łydki – L5, S2.
Jednocześnie warto sprawdzić też inne testy neurologiczne, w zależności od wieku i stanu zdrowia pacjenta. Przykładowo u dzieci wiele do procesu diagnostycznego może wnieść badanie odruchu Babińskiego oraz odruchów pierwotnych (np. odruch Moro).
Zobacz również: Przetrwałe odruchy pierwotne.
Wracając do odruchów ścięgnistych, w zapisywaniu wyników i interpretacji posłużyć się można następującymi skalami:
- 0 – brak odruch;
- 1 – odruch śladowy zauważany tylko ze wzmocnieniem;
- 2 – norma;
- 3 – odruch żywy, energiczny;
- 4 – przerywany klonus (powtarzający się, wibracyjny skurcz);
- 5 – stały klonus.
O normie mówimy wówczas, gdy odruchy ścięgniste wyróżniają się odpowiedziami 1,2 lub 3 (jeśli są asymetryczne lub występuje znaczna różnica pomiędzy kończynami dolnymi a górnymi). Odpowiedzi 0, 4, lub 5 traktowane są jako patologiczne. Klonusem nazywa się taki skurcz mięśni, który pojawia się jako odpowiedź na rozciąganie mięśnia i ścięgna.
Odruchy ścięgniste – znaczenie dla diagnostyki
Badanie odruchów pozwala ocenić funkcję rdzenia kręgowego w wybranych segmentach (np. L2–L4 dla odruchu kolanowego), integrację łuku odruchowego (współpracę między receptorem czuciowym, rdzeniem i neuronem ruchowym), a także sprawność nerwów obwodowych i mięśni. Tym sposobem wstępnie wykryć można obecność patologii ośrodkowego układu nerwowego, np. uszkodzenia mózgu, rdzenia, drogi piramidowej.
Mimo tego wymagana jest zawsze dalsza diagnostyka, np. badania obrazowe. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których pacjent zmaga się z realnymi, a nawet zaawansowanymi problemami układu nerwowego, a odruchy ścięgniste są prawidłowe. Bywa również, że pacjent nie wykazuje silnych odruchów ścięgnistych, jednak jest zdrowy i badania dodatkowe również wychodzą prawidłowo.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Domitrz I., Cegielska J., Stolarski J., Neurologia. Podręcznik dla studentów fizjoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023.
- Mayer S., Louis E., Noble J., Merritt Neurologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2023.
