Ankyloza (gr. agkýlos – zakrzywiony, wygięty) to schorzenie układu kostno-stawowego i układu mięśniowego, którego konsekwencją jest unieruchomienie i następcze zesztywnienie zajętej struktury. Przeważnie występuje w obrębie jamy ustnej, choć można zaobserwować ją w przebiegu RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów) w dowolnym miejscu w ciele.
Ankyloza – przyczyny
Do ankylozy może dochodzić w przebiegu rozmaitych mechanizmów. Przeważnie jednak zdrowe komórki w aparacie więzadłowym obumierają wskutek działania czynników takich jak:
- stany zapalne lub infekcje;
- zaburzenia przemiany materii lub prawidłowego wzrostu kości;
- skłonności wrodzone;
- przerwy w strukturze aparatu więzadłowego.
Ankyloza występuje bardzo często na tle urazu mechanicznego, zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Bywa konsekwencją urazów doznanych podczas uprawiania sportu lub wypadków komunikacyjnych. Można ją zaobserwować u pacjentów cierpiących na choroby reumatyczne, zwłaszcza na reumatoidalne zapalenie stawów.
Z kolei ankyloza zębów to stan, w którym następuje zrośnięcie się cementu korzeniowego zęba i/lub zębiny z kością wyrostka zębodołowego, co powoduje unieruchomienie zęba. W tym przypadku czynnikami ryzyka są również: nieprawidłowy ucisk ze strony języka, zakażenia zębopochodne oraz wtłoczenie zęba w kość wyrostka zębodołowego. Poprzez przerwanie ciągłości tkanki łącznej otaczającej korzeń zęba, komórki tkanki kostnej mają kontakt z odsłoniętym cementem korzeniowym, a nawet z zębiną. Na drodze resorpcji tkanek twardych korzenia zęba kontakt z tkanką kostną może prowadzić do powstania ankylozy. Często obejmuje ona jedynie część korzenia zęba, zazwyczaj w miejscu, w którym resorpcja była największa.
Ankyloza – objawy
Ankyloza w stomatologii może przebiegać bezobjawowo lub też dawać mniej lub bardziej nasilone objawy. Zęby ankylotyczne charakteryzują się obniżoną ruchomością lub jej brakiem. Mogą być ustawione w infrapozycji w stosunku do sąsiednich zębów, wskutek zahamowania wzrostu wyrostka zębodołowego w wymiarze pionowym. Obserwuje się także: nieregularny zarys wyrostka zębodołowego, skrócenie łuku zębowego, pochylenie sąsiednich zębów. Konsekwencją ankylozy jest resorpcja wymienna korzenia zęba.
Natomiast ankyloza w przebiegu chorób reumatycznych charakteryzuje się naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji. Zwłaszcza w okresie zaostrzeń objawy są wyjątkowo uciążliwe i generują bardzo silne dolegliwości bólowe. Pojawiają się m.in.:
- deformacje w obrębie stawów;
- obrzęk stawu, zniekształcenie jego zarysu;
- podwyższenie temperatury ciała;
- tkliwość i ograniczenie ruchomości stawu;
- osłabienie siły mięśniowej.
Najpoważniejszą konsekwencją jest postępujące włóknienie tkanek, prowadzące do ich kostnienia. Jest to zjawisko nieodwracalne, a jeśli do niego dojdzie, trwale spada możliwość bezbolesnego poruszania stawem w pełnym zakresie jego ruchomości.
Diagnostyka ankylozy
Ankyloza zębów przeważnie ujawnia się na zdjęciach RTG, które często są wykonywane z innych względów (np. przed przystąpieniem do leczenia ortodontycznego). Pomocne mogą być tu badania RTG punktowe oraz zdjęcie pantomograficzne. Najdokładniejszą jednak metodą stwierdzenia występowania tego schorzenia jest badanie stożkową tomografią komputerową CBCT. Ostatecznie ankyloza może zostać rozpoznana jedynie na podstawie badania histologicznego (brak włókien ozębnej).
Ankyloza stawów w przebiegu chorób reumatycznych lub innych czynników diagnozowana jest na podstawie badania RTG oraz badania uwidoczniającego okoliczne tkanki miękkie (USG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa – do wyboru). Uzupełniająco należy wykonać szczegółowe badania krwi pacjenta, zwłaszcza pod kątem CRP, OB i RF.
Ankyloza – leczenie
Istnieje wiele metod leczniczych ankylozy zębów. W wieku rozwojowym znaczenie może mieć wczesna ekstrakcja z następczym leczeniem retencyjnym do czasu ukończenia wzrostu lub ortodontycznym zamknięciem przestrzeni, jak również osteotomia segmentowa pojedynczego zęba czy osteogeneza dystrakcyjna wyrostka zębodołowego. Metoda zawsze dobierana jest indywidualnie do pacjenta.
Leczenie ankylozy stawów jest procesem długotrwałym i wymagającym. Początkowo stosuje się leki przeciwbólowe z grupy NLPZ oraz codzienną rehabilitację. Celem ćwiczeń jest jak najdłuższe utrzymanie pełnego zakresu ruchu w stawach oraz wzmacnianie mięśni. Uzupełniająco pomóc mogą zabiegi takie jak suche igłowanie, kinesiotaping czy masaże. W zaawansowanych przypadkach, gdy kostnienie uniemożliwia normalne funkcjonowanie, lekarz może podjąć decyzję o wykonaniu operacji.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bilińska-Koczwara M., Rucińska-Grygiel B., Bielawska-Victorini H., Jagła S., Fus A., Forum Ortodontyczne, 13/2017.
- Bębenek M., Jurczak A., Kościelniak D., PFE i ankyloza jako przyczyny zaburzeń w wyrzynaniu zębów, Nowa Stomatologia, 4/2013.
- Mackiewicz J., Starzyńska A., Charakterystyka i klasyfikacje ankylozy stawów skroniowo-żuchwowych na podstawie piśmiennictwa i doświadczeń własnych, Dental Forum, 2/2020.
- Puszczewicz M., Wielka interna – reumatologia, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2016.
