Wysokie ustawienie rzepki

Wysokie ustawienie rzepki to częsty problem ortopedyczny, który może realnie i w znacznym stopniu wpływać na biomechanikę stawu kolanowego. W dłuższej perspektywie czasu może również generować dolegliwości bólowe, a nawet przyspieszać tworzenie się zmian zwyrodnieniowych tej okolicy i zwiększać ryzyko kontuzji. Przy wysokim ustawieniu rzepki warto skonsultować się z fizjoterapeutą.

Rzepka – charakterystyka

Kolano jest stawem zawiasowym, łączącym mocną i dużą kość udową z kością goleni znaną jako kość piszczelowa. Węższa kość podudzia, nazywana kością strzałkową, znajduje się równolegle po zewnętrznej stronie piszczeli. Z przodu stawu kolanowego lokalizuje się natomiast rzepka. To owalna, niewielka, spłaszczona kość, która umiejscawia się w ciągu ścięgna mięśnia czworogłowego uda i poprawia jego mechanikę na przedniej części kolana.

Powierzchnia rzepki pokryta jest chrząstką stawową, dzięki czemu może ona bezboleśnie poruszać się we wszystkich kierunkach, choć jest to dość niewielki zakres. Fizjologicznie podczas zginania kolana rzepka kieruje się ku dołowi, zaś podczas prostowania kolana idzie ku górze. Dość częstym problemem w ortopedii i fizjoterapii jest boczne ustawienie rzepki (tzw. boczne przyparcie rzepki) oraz wysokie ustawienie rzepki.

Wysokie ustawienie rzepki – przyczyny

Wysokie ustawienie rzepki przeważnie jest wadą wrodzoną, co oznacza, że pojawia się już w momencie narodzin, a uwidacznia się mocniej w dzieciństwie, gdy człowiek zaczyna chodzić i biegać, do czego niezbędna jest prawidłowa biomechanika obu stawów kolanowych. Dokładne przyczyny problemu wciąż nie zostały w pełni poznane. Jedynie w niektórych przypadkach wysokie ustawienie rzepki ma charakter nabyty i może wiązać się ze znacznym przykurczem mięśnia czworogłowego uda, który ciągnie rzepkę w kierunku proksymalnym.

Wysokie ustawienie rzepki – objawy

Przy swoim wysokim ustawieniu rzepka w momencie wyprostu kolana traci kontakt z kłykciami kości udowej, które odpowiadają za stabilizację jej położenia. Tym samym wzrasta ryzyko jej zwichnięcia. Ponadto u większości pacjentów z wysokim ustawieniem rzepki zaobserwować można:

• ból kolana nasilający się w pozycjach wymagających lekkiego zgięcia tego stawu, np. podczas jazdy na nartach czy korzystania z orbitreka;
• chwilowy obrzęk kolana nasilający się lub pojawiający po aktywności fizycznej.

Jeśli w dzieciństwie lub wczesnej dorosłości nie zostaną podjęte jakiekolwiek działania rehabilitacyjne, rzepka z całą pewnością nie ustawi się we właściwej pozycji samodzielnie, a wręcz będzie pogłębiać deficyt ruchu i może prowadzić do licznych działań niepożądanych. W późnej dorosłości pojawi się ból kolan, nawet podczas czynności dnia codziennego takich jak chodzenie po schodach. Znacznie wzrasta też ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych i ich wadliwego ustawienia (kolana szpotawe, kolana koślawe). U osób z wysokim ustawieniem rzepki częstym problemem jest ponadto boczne przyparcie rzepki.

Diagnostyka wysokiego ustawienia rzepki

Wysokie ustawienie rzepki można zauważyć bez konieczności wykonywania szczegółowych badań, ponieważ jest to kość zlokalizowana podskórnie, zatem jej pozycję łatwo ocenić. Aby jednak szczegółowo określić położenie rzepki, rekomenduje się wykonanie RTG. Na podstawie zdjęcia RTG ustala się wskaźnik Catona i Deschampsa, który dotyczy pionowej pozycji rzepki. Oblicza stosunek odległości między dolnym brzegiem powierzchni stawowej rzepki a przednio-górną granicą kości piszczelowej do długości powierzchni stawowej rzepki. Do pomiaru używa się bocznego zdjęcia RTG stawu kolanowego ustawionego w zgięciu od 10º do 80º. Zakres wartości prawidłowych powinien wynosić 0,6 lub 0,8–1,2. Natomiast wysokie ustawienie rzepki diagnozuje się w momencie, gdy wynik jest wyższy niż 1,2.

Wysokie ustawienie rzepki – leczenie

Wysokiego ustawienia rzepki nie leczy się operacyjnie, lecz zachowawczo, a podstawą działań jest rehabilitacja ruchowa. Składają się na nią następujące elementy fizjoterapeutyczne:

• łagodzenie bólu i obrzęku np. za pomocą zabiegów fizykalnych (krioterapia, laseroterapia itd.);
• rozciąganie i rozluźnianie przykurczonych, nadmiernie napiętych struktur miękkich, zwłaszcza pasma biodrowo-piszczelowego i mięśnia czworogłowego uda;
• wzmacnianie mięśni CORE oraz mięśni kulszowo-goleniowych, które lokalizują się po tylnej stronie uda i również wpływają na czynność stawu kolanowego;
• mobilizacja rzepki i zwiększanie jej ruchomości w kierunku dolnym.

Na poniższych filmach możemy zobaczyć jedne z elementów terapii manualnej (mobilizacja rzepki w kierunku dystalnym) wykorzystywanych w przypadku leczenia wysokiego ustawienia rzepki na przykładzie jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty:

W celu uzyskania zadowalające efekty, stosuje się liczne techniki takie jak m.in.:

• mobilizacja i manipulacja stawów;
• kinesiotaping;
• suche igłowanie;
• masaż tkanek głębokich;
• terapia punktów spustowych.

Podstawą zawsze będą jednak indywidualnie dobrane ćwiczenia. Zestaw kilku z nich pacjenci otrzymują do domu. Ważne, aby wykonywali je systematycznie, najlepiej każdego dnia, zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Owczarski T. Ocena wyników leczenia operacyjnego nawrotowego zwichnięcia rzepki izolowaną metodą Insalla-Greena w porównaniu do techniki uzupełnionej o balansowanie dystalne wg Roux. Poznań 2014.
2. Białoszewski D., Adamczyk J., Benke G., Fizjoterapia w ortopedii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
3. Nowakowski A., Mazurek T., Ortopedia i traumatologia – podręcznik dla studentów, Poznań 2017.
4. Dutton M., Ortopedia Duttona, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.