Neuroektoderma to część ektodermy, z której różnicuje się grzebień nerwowy i cewa nerwowa. Stanowi to punkt wyjścia do kształtowania się całego ośrodkowego układu nerwowego, ale i wielu innych struktur organizmu, np. przegrody aortalno-płucnej w sercu.
Neuroektoderma – charakterystyka
Neuroektoderma powstaje w rozwoju zarodkowym z ektodermy, czyli zewnętrznego listka zarodkowego, będącego warstwą komórek powstającą podczas gastrulacji. Podczas dalszego rozwoju neuroektoderma różnicuje się na grzebień nerwowy i cewę nerwową.
Grzebień nerwowy
To multipotencjalne komórki neuroektodermy zdolne to migracji. Nazywa się je niekiedy czwartym listkiem zarodkowym, a powstają wskutek neurulacji pierwotnej. Z grzebienia nerwowego powstają następnie struktury takie jak:
- melanocyty – komórki pigmentowe produkujące barwnik nazywany melaniną, odpowiadający m.in. za zabarwienie tęczówek oczu, włosów oraz skóry;
- zwoje nerwowe nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych;
- zwoje autonomicznego układu nerwowego;
- chrząstki trzewioczaszki (inaczej: łuki skrzelowe);
- rdzeń nadnerczy – odpowiadający m.in. za produkcję ważnych hormonów takich jak adrenalina i noradrenalina;
- ciałko rzęskowe – część oka otaczająca tęczówkę i łącząca się z naczyniówką.
Grzebień nerwowy po raz pierwszy opisano już w 1868 roku, a opis ten dotyczył zarodka kurzego. Wytwory grzebienia nerwowego miały ogromne znaczenie w ewolucji kręgowców. Znacznie komplikują budowę układu nerwowego, zwiększając stopień jego organizacji i uczestnicząc w formowaniu się niektórych narządów zmysłów.
Cewa nerwowa
Kolejną strukturą powstającą z neuroektodermy jest cewa nerwowa. W 3. tygodniu życia płodowego tworzy się płytka nerwowa, z której następnie kształtuje się cewa nerwowa – specyficzna tkanka zarodkowa ulegająca zamknięciu w okolicach 4. tygodnia życia płodowego, oddzielając się od pozostałej ektodermy. Wyodrębnia się bruzda graniczna, dzieląca ją na część grzbietową i brzuszną. Także w tym momencie na powierzchni cewy nerwowej tworzą się 3 pęcherzyki pierwotne, z których chwilę później powstają:
- przodomózgowie – a z niego mózg;
- śródmózgowie – stające się elementem dojrzałego pnia mózgu;
- tyłomózgowie – a z niego pień mózgu i móżdżek.
To jednak nie koniec tego skomplikowanego procesu. W 5. tygodniu życia płodowego dochodzi do dalszego podziału na 5 pęcherzyków wtórnych. Przodomózgowie przemienia się w kresomózgowie i międzymózgowie, z którego jeszcze później powstaną: wzgórze, podwzgórze i siatkówka. Tyłomózgowie dzieli się na tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie, zaś rdzeniomózgowie staje się rdzeniem przedłużonym. Można zatem podsumować, że cewa nerwowa jest niezbędna do ukształtowania się całego ośrodkowego układu nerwowego człowieka.
Już niewielka patologia w obrębie cewy nerwowej skutkuje anomaliami wrodzonymi i nieodwracalnymi patologiami układu nerwowego płodu i noworodka. Tworzą się tzw. wady cewy nerwowej. Terminem tym nazywa się różnego rodzaju wrodzone malformacje związane z niezamknięciem się cewy nerwowej w krytycznym okresie embriogenezy, a więc w okolicach 4. tygodnia życia płodowego.
Neuroektoderma – co wpływa na jej kształtowanie się?
Rozwój układu nerwowego jest procesem bardzo skomplikowanym, na który negatywnie wpłynąć może wiele różnych czynników. Konsekwencją ich zadziałania są wady cewy nerwowej, anomalie układu nerwowego, brak narządów zmysłu i wiele innych poważnych patologii o charakterze nieodwracalnym. Czynnikami ryzyka zaburzeń w obrębie kształtowania się neuroektodermy, a następnie cewy nerwowej i grzebienia nerwowego, są:
- płeć – anomalie częściej występują u noworodków płci żeńskiej;
- ciąża mnoga;
- wiek matki – ryzyko wad układu nerwowego wzrasta od 35. roku życia kobiety;
- choroby ciężarnej – szczególnie cukrzyca, otyłość, niedowaga, hipertermia;
- stosowanie niektórych leków przez ciężarną – szczególnie przeciwpadaczkowych, aminopteryny, klomifenu czy wysokich dawek witaminy A;
- palenie papierosów i picie alkoholu;
- niedobór kwasu foliowego, cynku i innych składników odżywczych niezbędnych do kształtowania się neuroektodermy;
- narażenie ciężarnej na herbicydy, ołów i inne metale ciężkie oraz toksyny.
Należy zaznaczyć, że różnego rodzaju wady związane z neuroektodermą mogą także być częścią zespołów wrodzonych i wad genetycznych, np. zespołu Arnolda-Chiariego. Wówczas przyczyny problemu nie są znane.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Mejnartowicz J., Częstość występowania wad cewy nerwowej i wybrane czynniki ryzyka – badania u dzieci urodzonych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego w latach 1997-2002, Poznań 2011.
- Vanderah T., Gould D., Mózg człowieka, anatomia czynnościowa, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2022.
- Narkiewicz O., Moryś J., Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2024.
