Napromieniowanie może mieć charakter pożądany lub negatywny. W pierwszym przypadku ma miejsce podczas leczenia nowotworów, mówi się więc o napromieniowaniu guzów nowotworowych w trakcie radioterapii. Wydźwięk negatywny ma wówczas, gdy promieniowanie jonizujące dociera do organizmu wskutek niechcianych zjawisk, np. uszkodzenia elektrowni jądrowej czy braku zastosowania środków ostrożności w trakcie pracy ze źródłami promieniowania. Napromieniowanie ma poważne konsekwencje zdrowotne, często trwałe. Może także powodować śmierć.
Napromieniowanie w onkologii
Radioterapia polega na wykorzystaniu odpowiednich dawek promieniowania jonizującego celem całkowitego zniszczenia komórek dzielących się w guzie nowotworowym i jego przerzutach. Pojedynczy zabieg trwa zwykle kilkanaście minut, jednak aby uzyskać oczekiwany efekt terapeutyczny konieczne jest wykonanie wielu takich zabiegów. Pod wpływem wielu tygodni napromieniowania nowotwór stopniowo znika. Ceną tego leczenia jest niestety ostry odczyn popromienny, który pojawia się po pierwszych 2-3 tygodniach od rozpoczęcia radioterapii i towarzyszy jej do końca, a często i dłużej. Szczególną wrażliwością wykazują się:
W związku z czym negatywne konsekwencje i skutki uboczne będą dotyczyć zwłaszcza tych struktur.
Konsekwencje radioterapii
Negatywnymi konsekwencjami radioterapii występującymi najczęściej są:
- ogólne osłabienie organizmu;
- utrata lub brak apetytu;
- limfopenia i trombocytopenia;
- utrata włosów;
- zmiany na skórze i błonach śluzowych.
Są to objawy, które rozwijają się stosunkowo szybko. Zupełnie inną grupą objawów klinicznych są te dotyczące komórek wolno proliferujących. Należą do nich zwłóknienia i niewydolność narządów takich jak płuca, wątroba czy nerki. W skrajnych wypadkach może dojść nawet do owrzodzeń i martwicy naczyń krwionośnych czy struktur układu nerwowego. Do niebezpiecznych powikłań radioterapii zalicza się więc m.in.:
- martwicę kości;
- zaawansowaną próchnicę zębów;
- zwłóknienia płuc;
- kardiomiopatię.
Warto zaznaczyć, że po radioterapii w późniejszych latach wzrasta ryzyko rozwoju białaczki. Zwykle ma to miejsce około 10 lat po zakończeniu leczenia, dlatego pacjenci po radioterapii powinni znajdować się pod obserwacją i powinni uczęszczać na okresowe badania kontrolne.
Napromieniowanie – przyczyny
Napromieniowanie może mieć miejsce nie tylko podczas radioterapii, gdzie jest pożądane i celowo wywoływane. Bywa również konsekwencją nieświadomej lub niezamierzonej ekspozycji na dawki promieniowania, np. w związku z awarią lub wybuchem elektrowni atomowej oraz użyciem broni atomowej (napromienianie ostre), jak również w związku z nieprzestrzeganiem zasad BHP podczas pracy ze źródłami promieniowania. W drugim przypadku mamy do czynienia z długotrwałym narażeniem na niewielkie dawki (napromienianie przewlekłe).
Napromieniowanie – objawy
Istnieje wiele rodzajów napromieniania. Może ono dotyczyć różnych lokalizacji w ciele (napromieniowanie miejscowe), być ogólnoustrojowe, jak również mieć charakter ostry lub przewlekły. Od rodzaju napromieniowania zależy obraz kliniczny oraz rokowania pacjenta. Możliwymi objawami nadmiernego promieniowania jonizującego są:
- niedokrwistość;
- obrzęki;
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej;
- utrata przytomności;
- krwawe biegunki;
- ścieńczenie skóry, łuszczenie się i pękanie skóry;
- skazy krwotoczne;
- znacznego stopnia zaburzenia odporności;
- drgawki;
- zaburzenia przewodnictwa nerwowego;
- bezpłodność.
Takie dolegliwości zwie się chorobą popromienną. Kobiety z chorobą popromienną z dużym prawdopodobieństwem urodzą dzieci z licznymi wadami genetycznymi. Wiele rodzajów ostrej choroby popromiennej wiąże się ze śmiertelnością na poziomie 100%.
Choroba popromienna a odczyn popromienny
Nie należy mylić tych dwóch pojęć. Choroba popromienna odnosi się do niechcianego napromieniowania organizmu wskutek ekspozycji na przewlekłe lub zbyt wysokie dawki promieniowania jonizującego. Ma poważne konsekwencje zdrowotne, często trwałe, może także powodować śmierć. Z kolei odczynem popromiennym zwiemy skutki uboczne radioterapii.
Choroba popromienna – leczenie
Nie ma sposobów, aby całkowicie odwrócić konsekwencje choroby popromiennej. W zależności od jej rodzaju można podawać pacjentom płyny krwiozastępcze, krew pełną, preparaty krwiopochodne czy komórki macierzyste. Stosuje się także farmakoterapię o działaniu pobudzającym hematopoezę szpikową oraz leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Konieczna jest odpowiednio dobrana dieta i stała obserwacja.
W ostatnim czasie dużo mówi się o przyjmowaniu jodu, który ma na celu ochronę gruczołu tarczycy. Jod posiada izotopy promieniotwórcze, w efekcie czego blokuje wchłanianie niekorzystnego promieniowania przez tarczycę, chroniąc ją przed trwałym uszkodzeniem. Należy jednak pamiętać żeby nigdy nie przyjmować wyższych dawek jodu na własną rękę – zawsze warto skonsultować się z lekarzem.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zdrojewicz Z., Szlagor A., Wielogórska M., Nowakowska D., Nowakowski J., Wpływ promieniowania jonizującego na organizm człowieka, Family Medicine & Primary Care Review, 2/2016.
- Zonenberg A., Leoniak M., Zarzycki W., Wpływ awarii w Czarnobylu na rozwój schorzeń nienowotworowych, Endokrynologia Polska, 1/2006.
- Bujko K., Podstawy radioterapii, Gastroenterologia Kliniczna, 4/2010.
