Uszkodzenie rdzenia kręgowego to uraz istotnej struktury ośrodkowego układu nerwowego biegnącej wzdłuż kręgosłupa i warunkującej prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, zwłaszcza narządu ruchu. Wskutek zadziałania zewnętrznej siły może dojść do ucisku lub całkowitego przerwania rdzenia kręgowego, co objawia się zaburzeniami funkcji ruchowych, czuciowych oraz autonomicznych. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się neurolog we współpracy z fizjoterapeutą.
Przyczyny uszkodzenia rdzenia kręgowego
W Polsce odnotowuje się około 800 nowych przypadków uszkodzenia rdzenia kręgowego rocznie, przy czym połowa to urazy odcinka szyjnego. Szacuje się, że główną przyczyną jest upadek z wysokości i dotyczy to ponad 55% pacjentów. Innymi możliwymi przyczynami są: skok do wody na główkę i wypadki drogowe. Mężczyźni aż 6-krotnie częściej doświadczają urazów rdzenia kręgowego niż kobiety. W przypadku tetraparezy lub tetraplegii najczęściej uszkodzenie lokalizuje się na poziomie C5, natomiast przy paraplegii lub paraparezie na Th12-L1.
Wyróżnia się 2 mechanizmy urazu rdzenia kręgowego:
- uraz zamknięty;
- uraz penetrujący.
Podczas urazu zamkniętego część energii jest pochłaniana przez mięśnie, więzadła i elementy kostne kręgosłupa, co może prowadzić do złamań albo zwichnięć kręgów, uszkodzeń więzadeł i krążków międzykręgowych. Z kolei przy uszkodzeniu kręgosłupa odłamy kostne, zwichnięte kręgi oraz fragmenty uszkodzonych krążków międzykręgowych mogą rozrywać oponę i tkankę nerwową, powodować stłuczenie rdzenia kręgowego, jak również uciskać na nerwy i naczynia krwionośne. Rzadko diagnozuje się całkowite przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego, jest to jednak najpoważniejszy uraz, nieodwracalny, prowadzący do niesprawności poszkodowanego.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego – objawy
Uszkodzenie rdzenia kręgowego może manifestować się na różne sposoby, w zależności od poziomu uszkodzenia oraz od tego, w jakim stopniu został doznany uraz. Przykładowo, stłuczenie tylnej części rdzenia objawia się odwracalnym uszkodzeniem rdzenia, w szczególności jego rogów tylnych. Przejawia się to bólami, zaburzeniami czucia, mrowieniem w okolicy szyi, kończyn górnych, tułowia, zwykle symetrycznymi.
Charakterystyczne są objawy wyłączające funkcję rdzenia kręgowego od poziomu uszkodzenia w dół. Jeśli więc dojdzie do uszkodzenia rdzenia kręgowego na poziomie C5, pacjent doświadcza paraliżu czterokończynowego, ponieważ nerwy poniżej tego poziomu unerwiają kończyny dolne i kończyny górne. Jeśli natomiast uszkodzenie lokalizuje się na poziomie L4, pacjent doświadcza m.in. porażenia stopy i upośledzenia funkcji zwieraczy. Uszkodzenia rdzenia kręgowego powyżej poziomu C4 skutkują zgonem wskutek porażenia nerwów oddechowych.
Dość charakterystycznym problemem zdrowotnym jest zespół Brown-Sequarda, będący konsekwencją bocznego uszkodzenia połowy rdzenia kręgowego. Występuje często po złamaniach zgięciowych i zgięciowo-rotacyjnych kręgosłupa oraz po tępych urazach rdzenia kręgowego. Objawia się porażeniem połowiczym i ubytkiem czucia proprioceptywnego po stronie urazu z jednoczesnym ubytkiem czucia bólu i temperatury po stronie przeciwnej. Mogą temu towarzyszyć bóle korzeniowe, przeczulica, zaburzenia naczynioruchowe.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego – diagnostyka
Uszkodzenie rdzenia kręgowego diagnozuje się na podstawie badań obrazowych, najczęściej jest nim tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Uzupełniająco wykonać można testy neurologiczne sprawdzające czucie powierzchowne, czucie głębokie, siłę mięśniową. Ich celem jest zobrazowanie stanu klinicznego pacjenta, aby personel medyczny widział, jakie działania terapeutyczne podjąć.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego – leczenie
Jeśli uszkodzenie rdzenia kręgowego jest odwracalne, podejmuje się działania rehabilitacyjne, aby stopniowo przywracać czynność układu nerwowego. Jest to jednak czasochłonne i wymagające. Uzupełniająco stosuje się suplementację wspierającą regenerację struktur nerwowych, zwłaszcza kompleks witamin z grupy B. Jeśli jednak uszkodzenie rdzenia kręgowego jest nieodwracalne, działania polegają na profilaktyce niepożądanych skutków urazu, w zależności od jego poziomu.
Pacjent może wymagać wózka inwalidzkiego, wówczas ważne są lekcje z rehabilitantem, uczące świadomego i bezpiecznego korzystania z tego urządzenia. Z kolei u pacjenta leżącego z porażeniem czterokończynowym ważna jest profilaktyka odleżyn. Bez względu na segment uszkodzenia rdzenia kręgowego istotna jest rehabilitacja ruchowa, dzięki której utrzymuje się pełen zakres ruchomości stawów, przeciwdziała odleżynom i zakrzepom, a także poprawia samopoczucie pacjenta.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kaźmierczak K., Ocena sytuacji socjomedycznej osób po urazie rdzenia kręgowego, Poznań 2015.
- Borzęcki P., Wójtowicz-Chomicz K., Komar J., Borzęcki A., Karwat I. Uszkodzenia rdzenia kręgowego – analiza przyczyn i problemy pielęgnacyjne u pacjentów hospitalizowanych w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu, Family Medicine & Primary Care Review, 14/2012.
- Sinkiewicz-Jaskólska R., Jaskólski F., Grada J., Czechowska K., Dejewska J., Hagner W. Postępowanie pielęgniarskie i rehabilitacyjne u pacjenta po urazie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym – opis przypadku, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 1/2015.
- Ptaszyńska-Sarosiek I., Niemcunowicz-Janica A., Janica J., Urazy kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego – poglądy reprezentowane przez neurologów, Arch. Med. Sąd. Krym., LVII/2007.
- Miedziaszczyk M., Bajon A., Beutler J., Siwek M., Stanisz Z., Stawicka I., Wojtala K., Jankowski R. Urazowe uszkodzenie rdzenia kręgowego – patofizjologia i leczenie – część II, Anestezjologia i Ratownictwo, 15/2021.
