Ścięgno Achillesa – uszkodzenie

Ścięgno Achillesa (łac. tendo Achillis) nazywane jest również ścięgnem mięśnia trójgłowego łydki lub ścięgnem piętowym, a to dlatego, że łączy mięśnie łydki i kość piętową. Znajduje się zatem w tylnej części podudzia. Jest to największe ścięgno w ludzkim organizmie.  Do samoistnego przerwania ścięgna Achillesa może przyczynić się siła rozciągająca opiewająca na 3 – 9 kN.

Ścięgno Achillesa – uszkodzenie

Najczęściej do zerwania ścięgna Achillesa dochodzi pomiędzy 3 a 6 cm licząc powyżej guza piętowego. Rzadziej do uszkodzeń dochodzi na przejściu ścięgna w brzusiec. Jest ono najczęściej spotykane u osób w wieku 30-55 lat. Jednak w przypadku sportowców możliwe są uszkodzenia nawet poniżej 30 roku życia.

Przyczyny

Do kontuzji może dojść w wyniku:

• urazu bezpośredniego (np. uderzenie);
• urazu pośredniego (nawarstwiające się mikrourazy, stany zapalne, zmiany naczyniowe itp.).

Zignorowanie pierwszych objawów ze strony ścięgna może w konsekwencji doprowadzić, przez uraz pośredni, do całkowitego rozerwania czy pęknięcia ścięgna. Dlatego ważne jest, aby od początku szukać odpowiedniego leczenia.

Istnieje wiele sposobów na uszkodzenie ścięgna Achillesa. Niektóre można przewidzieć i starać się ich uniknąć. Mając świadomość co może uszkodzić ścięgno możemy zapobiec tej szkodzie. Do przyczyn należą:

• uprawianie tylko jednej dyscypliny sportowej np. bieganie stale po tej samej trasie;
• źle dostosowany trening;
• nieodpowiednio dobrane obuwie do ćwiczeń/pracy (powodujące obtarcia, zapalenie ścięgna Achillesa);
• brak rozgrzewki przed rozpoczęciem treningu;
• zwiększona intensywność ćwiczeń lub zbyt szybkie, gwałtowne ruchy (np. sprint);
• przedwczesne wprowadzenie do treningu np. biegu po schodach , pod górę, wzniesienia;
• twarda powierzchnia, na której biegamy, trenujemy (np. asfalt);
• mięśnie podudzi, które są kontuzjowane lub mają niewielką elastyczność – zbyt szybki powrót do sportu po urazie (mięśnie łydki są przedłużeniem ścięgna Achillesa).

Do uszkodzeń często dochodzi w trakcie wykonywania różnych form aktywności fizycznej z udziałem wielu ludzi (np. koszykówka). Ścięgno Achillesa może również zostać uszkodzone poprzez różnice w długościach struktur anatomicznych np. ludzie z płaskostopiem będą mieli bardziej obciążone ścięgno Achillesa niż te, które naturalnie posiadają na podeszwie stopy łuk (wysklepienie).

Objawy

Najbardziej typowym objawem uszkodzenia ścięgna Achillesa jest stopniowe narastanie bólu, który pogarsza się z czasem. Do innych objawów należą:

• dolegliwości bólowe w miejscu gdzie ścięgno styka się z kością piętową;
• uczucie sztywności w podudziu;
• uczucie osłabienia mięśni podudzia;
• lekki ból z tyłu kończyny dolnej, który powiększa się wraz z rozpoczęciem ruchu;
• ból ścięgna Achillesa, który występuje podczas uruchamiania lub kilka godzin później;
• zwiększony ból podczas szybkich ruchów np. sprint, trwających dłuższy czas wysiłek fizyczny (np. narciarstwo biegowe), czy nawet przy wchodzeniu po schodach;
• tkliwość dotykowa ścięgna;
• ścięgno zaczyna wydawać przy dotknięciu niepokojące dźwięki („lekki skrzypienie”).

W momencie gdy dojdzie do zerwania ścięgna Achillesa objawami są ból, brak ciągłości ścięgna, a także krwiak czy obrzęk.

Powikłania

Głównym powikłaniem uszkodzenia ścięgna jest stan zapalny. Może to w konsekwencji doprowadzić do zwyrodnienia ścięgna, przez co stanie się ono bardziej podatne na poważne uszkodzenia. Może to prowadzić rozerwania i powodować ogromny ból. Gdy dojdzie do rozerwania ścięgna wówczas najprawdopodobniej przeprowadzona zostanie operacja w celu naprawy powstałych szkód.

Uszkodzenie ścięgna Achillesa – zapobieganie

Nie da się całkowicie wyeliminować kontuzji ścięgna Achillesa, ale jest możliwość obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia urazu. Zdając sobie sprawę z możliwych przyczyn, możliwie je eliminować. Ryzyko uszkodzeń możemy zmniejszyć poprzez:

• regularne, różnorodne ćwiczenia – na przemian ćwiczenia wytrzymałościowe oraz ćwiczenia odciążające (np. na basenie). Podczas takich ćwiczeń ścięgno jest mniej obciążone i napięte;
• ograniczenie niektórych ćwiczeń – bieganie pod górę (długotrwałe);
• prawidłowe obuwie – obuwie przystosowane do aktualnie uprawianego sportu. A na co dzień buty z wyprofilowaną wkładką, która wspiera łuk stopy oraz chroni piętę tworząc mniejsze napięcie dla ścięgna;
• wsparcie buta wkładką wewnętrzną – jeżeli mamy nowy but, ale nie zapewnia on wymaganego podparcia dla sklepienia należy zrezygnować z takiego obuwia;
• stretching – wykonywać rozciąganie przed i po ćwiczeniach co pomoże utrzymać ścięgno Achillesa w dobrej kondycji, będzie ono bardziej elastyczne i z pewnością będzie mniejsze prawdopodobieństwo uszkodzenie. Nie ma nic złego w wykonywaniu stretchingu codziennie (nawet w dni nietreningowe), oczywiście z umiarem;
• stopniowe zwiększanie intensywności treningu – ścięgno Achillesa można uszkodzić poprzez zbyt szybki, nagły ruch. Wprowadzając wcześniejszą rozgrzewkę stopniowo rozgrzewamy ścięgno co sprawia, że rozluźniają się mięśnie, dzięki czemu jest mniejszy nacisk na ścięgno Achillesa.

Ponadto pomocne są również taśmy do kinesiotapingu, które będą stabilizować cały staw skokowy oraz zabezpieczać ścięgno Achillesa nie ograniczając ruchów. Na poniższym filmie jeden z naszych fizjoterapeutów z Centrum Fizjoterapeuty pokazuje jak prawidłowo należy okleić staw skokowy z uwzględnieniem ścięgna Achillesa w celu ochrony go przed urazem.

Jak zdiagnozować zapalenie ścięgna Achillesa?

Lekarz przeprowadzi badanie podmiotowe (wywiad). Zada pytania na temat dolegliwości, a następnie przeprowadzi badanie przedmiotowe (fizykalne). Lekarz będzie badał palpacyjnie (dotykiem) cały tył podudzia, jak również ścięgno, w celu zlokalizowania źródła bólu lub zapalenia. Będzie również badał zakres ruchu, aby sprawdzić, w którym momencie jest i czy w ogóle występuje ograniczony ruch.

W celu wyeliminowania innych możliwych przyczyn bólu oraz obrzęku, jak również oceny poziomu uszkodzeń (jeżeli w ogóle występuje), lekarz może również dać skierowanie na dodatkowe badania lub samemu je wykonać:

• MRI (rezonans magnetyczny);
• RTG (Zdjęcie rentgenowskie);
• USG (ultrasonografię).

Aby zdiagnozować zerwanie ścięgna można np. wykonać proste testy takie jak:

• opukiwania ścięgna młoteczkiem neurologicznym;
• objaw Hoffy;
• ocena zaburzenia chodu;
• wspięcie na palce.

Leczenie

W leczeniu ścięgna Achillesa przyjmuje się leczenie zachowawcze (unieruchomienie kończyny dolnej, fizjoterapia oraz farmakologia), a także leczenie operacyjne (metodą otwartą lub zamkniętą).

Celem w leczeniu ścięgna Achillesa jest łagodzenie bólu oraz zmniejszenie obrzęku. Rodzaj leczenia uzależniony jest od stopnia uszkodzenia, wieku, płci, obrażenia innych struktur oraz poziom aktywności fizycznej pacjenta przed urazem. Po rozpoznaniu sytuacji lekarz będzie decydował jakie leczenie wdrożyć.

Zobacz również: Ból ścięgna Achillesa – leczenie naturalnymi sposobami.

Metody lecznicze

Do najczęściej stosowanych metod w przypadku uszkodzenia ścięgna Achillesa zalicza się:

• okłady z lodu (przez woreczek lub ściereczkę bawełnianą) – na ścięgno w momencie, gdy po ćwiczeniach odczuwamy ból. Powinno to złagodzić nieprzyjemne dolegliwości oraz stan zapalny;
• odpoczynek – daje to czas tkankom na regeneracje. W łagodnych przypadkach można ograniczyć się do zmniejszenia intensywności treningu, natomiast w ciężkich przypadkach może to oznaczać całkowite wykluczenie ze sportu na kilka dni, a nawet tygodni;
• elewację kończyny dolnej – trzymanie nogi w górze (powyżej poziomu serca) ma na celu zmniejszenie obrzęku;
• edukację/ćwiczenia i rozciąganie – lekarz lub fizjoterapeuta może pokazać jakie pacjent ma wykonywać ćwiczenia rozciągające, których celem jest zapobieganie kolejnym uszkodzeniom. Lekarz może też skierować pacjenta do fizjoterapeuty lub innego specjalisty, u którego (po dokładnym poinstruowaniu) będzie on wykonywał odpowiednio dobrane ćwiczenia, a także zostanie poinstruowany jak je wykonywać samemu w domu. Oprócz ćwiczeń rozciągających, dobrze jest m.in. zwiększyć siłę łydki.
• leki przeciwbólowe – NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), które mają na celu zmniejszenie bólu oraz obrzęku;
• zastrzyki steroidowe – mogą zmniejszyć obrzęk ścięgna, jednak mogą się też przyczynić do zwiększenia ryzyka jego uszkodzenia w późniejszym czasie;
• bandaże uciskowe jak również wkładki do butów.

Operacja jest stosowana w celu naprawy uszkodzeń ścięgna. Wykonuje się ją w momencie, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów oraz gdy stan jest bardzo ciężki jak np. całkowite zerwanie ścięgna Achillesa.

Zobacz również: Rehabilitacja po zerwaniu ścięgna Achillesa.

Rehabilitacja po operacji zerwania ścięgna Achillesa

Po operacji zakłada się unieruchomienie takie jak:

• łuskę przednią w ustawieniu końskim;
• gips z wyciętym oknem na przebiegu ścięgna (aby móc wykonywać zabiegi fizykoterapeutyczne oraz aby śledzić ewentualny obrzęk);
• orteza (but) z regulacją zgięcia podeszwowego stopy;
• gips termoplastyczny w ustawieniu zgięcia podeszwowego stopy.

Dodatkowo uczy się pacjenta odciążania kończyny z uszkodzonym ścięgnem za pomocą kul. Po zdjęciu unieruchomienia rozpoczyna się rehabilitację. Jej czas zależny jest od rodzaju aktywności, który chcemy w przyszłości wykonywać (amatorski, profesjonalny sport). Proces podstawowego wygojenia się ścięgna po zabiegu operacyjnym trwa około 6-8 tygodni. Po około 6 miesiącach mamy już silną bliznę. Proces przebudowy ścięgna trwa około 2 lata.

Na poniższym filmie pokazujemy przykład pacjenta po operacji ścięgna Achillesa z naszego Centrum Fizjoterapeuty oraz proces rehabilitacji.

Zobacz więcej na temat: Zerwane ścięgno Achillesa – leczenie.

	Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej...
	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Strojek K., Piekorz Z., Kaźmierczak U., Etiologia i patomechanizm uszkodzenia ścięgna Achillesa, Journal of Education, Health and Sport, 6/2016.
2. Armfield D., Medycyna Sportowa, Współczesne metody diagnostyki i leczenia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. Szubstarski M., Przybylski P., Tarczyńska M., Gawęda K., Sekuła P., Grabowski K., Snela S., Skuteczność leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa, Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska, 4/2016.