Pierwotniaki są organizmami jednokomórkowymi, przeważnie o wymiarach mikroskopijnych, zdolnymi do samodzielnego życia. Mają charakterystyczną budowę komórkową, w której znaleźć można organelle komórkowe. Pasożytnicze pierwotniaki są znacznym zagrożeniem dla człowieka, ponieważ mogą wywoływać groźne choroby. Ich opisywaniem oraz diagnostyką i leczeniem chorób wywołanych przez nie zajmuje się lekarz parazytolog.
Pierwotniaki – charakterystyka
Pierwotniaki żyją w ogromnych ilościach wśród ludzi, a ze względu na swoje mikroskopijne rozmiary, wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy. Pod względem budowy komórkowej są dość charakterystycznymi formami – mają jądro komórkowe, cytoplazmę oraz inne organelle, przy czym u form pasożytniczych niektóre spośród nich (zwłaszcza związane z ruchem i pobieraniem pokarmu) uległy zanikowi. Pierwotniaki mogą występować w postaci trofozoitu (stadium czynne, pobierające pokarm) i cysty (stadium przetrwalnikowe). Większość tego typu organizmów żyje wolno, choć mogą być również komensalami, symbiontami, pasożytami i kanibalami. Z reguły ich pokarm stanowią inne organizmy, m.in.: glony, pierwotniaki czy bakterie, a także pojedyncze komórki roślin lub zwierząt.
Pierwotniaki, jako jednokomórkowce, rozmnażają się wyłącznie bezpłciowo, zazwyczaj rozmnażanie polega wówczas na podziale mitotycznym komórki. Ciekawostką jest, że mają one zdolność do odbioru bodźców zewnętrznych oraz reagowania na nie. Odbywa się to na zasadzie elektrycznej, dzięki polaryzacji błony komórkowej.
Pasożytnicze pierwotniaki
Pierwotniaki mogą być zarówno pożyteczne dla środowiska, jak i groźne dla człowieka. Najniebezpieczniejszymi są organizmy z rodzajów:
- Plasmodium;
- Babesia;
- Trypanosoma;
- Leishmania.
Naturalną i najczęściej wykorzystywaną drogą zarażenia przez te pasożyty jest droga transmisji. Mogą jednak zostać przeniesione także drogą wertykalną przez transfuzję krwi i preparaty krwiopochodne, przeszczepy narządów oraz infekcje wrodzone (matka-płód). Niejednokrotnie udowodniono, że transfer pasożytów drogą krwi i preparatów krwiopochodnych może prowadzić do choroby pasożytniczej (parazytozy) zagrażającej zdrowiu biorcy i nierzadko kończy się jego śmiercią.
Choroby wywołane przez pierwotniaki u człowieka – przykłady
- malaria – wywołują ją Plasmodium pasożytujące głównie w erytrocytach krwi. Malaria występuje endemicznie zwłaszcza w tropikalnych i subtropikalnych rejonach Afryki;
- babeszjoza – choroba odzwierzęca wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, pasożytujące w erytrocytach krwi. Jest groźną chorobą zwłaszcza w Ameryce Północnej, choć odnotowuje się ją również w Kanadzie, Ameryce Południowej, Australii, Europie, Azji i Afryce;
- choroba Chagasa – wywoływana przez formę rozwojową amastigota pasożytniczych wiciowców Trypanoosma cruzi jest zoonozą i występuje endemicznie w Ameryce Środkowej i Południowej oraz w Meksyku;
- leiszmanioza – wywoływana przez formę rozwojową amastigota pasożytniczych wiciowców Leishmania spp. Może być przenoszona z człowieka na człowieka, przez co stanowi dodatkowe zagrożenie dla populacji;
- śpiączka afrykańska – choroba zakaźna wywołana przez pierwotniaki Trypanosoma gambiense i/lub Trypanosoma rhodesiense;
- lamblioza – choroba pasożytnicza jelita cienkiego wywoływana przez pierwotniaki z gatunku Giardia intestinalis. W przeciwieństwie do powyższych chorób można ją spotkać powszechnie w Europie.
Takich chorób jest jednak znacznie więcej i zawsze wymagają one pilnego leczenia. Podczas leczenia chorób wywołanych przez pierwotniaki stosuje się przede wszystkim leki przeciwpierwotniakowe. Objawowo i doraźnie stosować można terapię elektrolitami i lekami przeciwbólowymi czy przeciwgorączkowymi, jak również należy dbać o wysoki poziom nawodnienia, odporność (np. przez suplementację i dietę) oraz odpoczynek.
Polecane produkty:
|
Olej z Czarnego Kminku (Czarnuszka)
Olej z Czarnego Kminku (Nigella Sativa) to produkt o potwierdzonym działaniu, który zapobiega m.in. grzybom, pasożytom i alergii. Ma szerokie zastosowanie szczególnie w przypadku problemów skórnych. Jest źródłem wielu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Siński E., Pasożytnicze pierwotniaki krwi potencjalnym zagrożeniem bezpieczeństwa krwiodawstwa w świetle doniesień prezentowanych na konferencji „Aktualne problemy dotyczące czynników zakaźnych przenoszonych przez krew” (10 marca 2017 r., Warszawa), J. Transf. Med. 2017; 10: 67-72.
- Zieliński A., Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2014.
