Urazy okołoporodowe

Urazy okołoporodowe pojawiają się dość często, szczególnie gdy kobieta rodzi siłami natury i nie jest odpowiednio przygotowana do porodu. Można im skutecznie zapobiegać zwiększając świadomość dotyczącą aktu porodu oraz uczęszczając na zajęcia do szkoły rodzenia i fizjoterapeuty uroginekologicznego. Uszkodzenia okołoporodowe mogą dotyczyć zarówno matki, jak i dziecka.

Fizjologia porodu siłami natury

To właśnie zmiany hormonalne zabezpieczają ciążę i ułatwiają poród siłami natury. Im bliżej do terminu porodu, tym większa następuje produkcja relaksyny, która powoduje między innymi:

• łącznotkankowe rozluźnienie spojenia łonowego i stawów krzyżowo-biodrowych z rozszerzeniem obręczy miednicznej;
• wydłużenie struktur więzadłowych utrzymujących macicę w swojej stabilnej pozycji;
• rozpulchnienie włókien kolagenowych, a tym samym wzrost rozciągliwości skóry i mięśni;
• rozszerzenie rozworu moczowo-płciowego.

Dzięki rozluźnieniu połączeń stawowych kość krzyżowa może delikatnie się poruszać. Jej ruchy zapewniają zyskanie przestrzeni niezbędnej do przesuwania się dziecka w dwojaki sposób. Najpierw następuje powiększenie płaszczyzny wchodu dzięki kontrnutacji kości krzyżowej (dlatego w pierwszej fazie porodu kobieta nie powinna leżeć na plecach – wówczas kość krzyżowa nie ma miejsca, aby odchylić się ku tyłowi, ponieważ ściśle przylega do leżanki), następnie zaś następuje powiększenie płaszczyzny wychodu dzięki nutacji.

Świadomość własnego ciała i regularnie prowadzone treningi dna miednicy dla kobiet ciężarnych wzbogacone masażem krocza od 36. tygodnia ciąży sprawiają, że dla większości kobiet sam akt porodu staje się mniej traumatyczny. Dla porodu siłami natury spore znaczenie ma umiejętność rozluźniania mięśni dna miednicy w poszczególnych fazach oddechu, ćwiczenia oddechowe, jasne i proste komendy położnej oraz znajomość pozycji porodowych (wertykalnych). Wszystkiego można nauczyć się w szkole rodzenia oraz uczęszczając na wizyty przygotowawcze do fizjoterapeuty uroginekologicznego.

Zobacz również: Osłabienie mięśni dna miednicy.

Urazy okołoporodowe kobiety ciężarnej – rodzaje

Jeśli kobieta nie była odpowiednio przygotowana do porodu lub jest to jej pierwszy poród, istnieje ryzyko pojawienia się urazów okołoporodowych. Najczęściej jest to pęknięcie krocza oraz jego nacięcie (w Polsce często błędnie wykonywane profilaktycznie).

Pęknięcie krocza

Czynnikami ryzyka pęknięcia krocza podczas porodu są:

• pierwszy poród w życiu kobiety, szczególnie gdy ma miejsce po 30. roku życia;
• duża masa urodzeniowa dziecka;
• duży obwód główki dziecka;
• poród z użyciem akcesoriów wspomagających, np. kleszczy czy próżnociągu;
• przedłużony czas porodu;
• znieczulenie zewnątrzoponowe podane podczas porodu.

W wielu przypadkach można temu zapobiec dzięki pomocy fizjoterapeuty i zwiększając swoją wiedzę na zajęciach w szkole rodzenia. Wyróżniamy 4 stopnie pęknięcia krocza:

• I – powierzchowne, mięśnie dna miednicy pozostają nieuszkodzone, pęka jedynie skóra;
• II – dochodzi do pęknięcia mięśni krocza, jednak goją się one bez większych komplikacji;
• III – pękają mięśnie krocza na znacznie większej głębokości, niezaopatrzony uraz wiąże się z poważnymi komplikacjami;
• IV – następuje dodatkowe uszkodzenie przedniej ściany odbytnicy.

Najczęściej mamy do czynienia z urazem okołoporodowym jakim jest pęknięcie krocza I i II stopnia. Zwykle pęknięcia zaopatruje się w znieczuleniu miejscowym, szwy mogą być rozpuszczalne bądź zdejmuje się je po 2 tygodniach.

Nacięcie krocza

Innym możliwym urazem okołoporodowym jest nacięcie krocza przez lekarza, czyli epizjotomia. Czynność wykonuje się profilaktycznie, aby zapobiec pęknięciu, a także aby powiększyć kanał rodny. Współcześnie uważa się to za duży błąd, ponieważ w wielu przypadkach epizjotomii nie doszłoby do pęknięcia krocza. Jest to też bardziej ryzykowne niż pęknięcie, ponieważ istnieje ryzyko przecięcia ważnych nerwów. Podczas pękania krocza tkanki pomijają nerwy. W większości krajów w Europie wskazaniem do epizjotomii jest wyłącznie zagrożenie życia i zdrowia dziecka. Wyróżniamy 3 rodzaje epizjotomii:

• w linii pośrodkowej – nacięcie kieruje się w stronę odbytu;
• w linii boczno-przyśrodkowej – nacięcie o długości 3-4 cm kieruje się w stronę guza kulszowego;
• boczna – obecnie nie jest już wykonywana.

Nacięcie po porodzie się zszywa.

Urazy okołoporodowe dziecka

Jeśli dno miednicy nie zostanie odpowiednio przygotowane, a kobieta wykazuje niską świadomość swojego ciała i nieznajomość przebiegu porodu, istnieje ryzyko uszkodzeń okołoporodowych dziecka. Ich ryzyko zwiększa się także przy dużej masie urodzeniowej i porodach powikłanych. Najczęściej są to:

• złamania i pęknięcia kości czaszki (choć elastyczne ciemiączko chroni przed tego typu urazami);
• krwiaki podokostnowe;
• złamania kości udowej wskutek pociągania za nóżkę;
• złamania obojczyka lub kości ramiennej wskutek pociągania za rączkę;
• porażenie splotu barkowego;
• porażenie nerwu przeponowego;
• krwawienia śródczaszkowe;
• niedotlenienie.

Szacuje się, że krwawienia śródczaszkowe pojawiają się u co 4 noworodka urodzonego przed 35. tygodniem ciąży. Z kolei przy porażeniu splotu barkowego wyróżnić można następujące rodzaje: całkowite, typu Klumpkego oraz typu Erba-Duchenne’a. Jednym z najpoważniejszych uszkodzeń okołoporodowych jest niedotlenienie, które w wielu przypadkach powoduje powstanie mózgowego porażenia dziecięcego. Dzieci z urazami okołoporodowymi, bez względu na ich rodzaj, wymagają konsultacji neurologicznej i fizjoterapeutycznej.

Zainteresował Cię ten temat?

Wyżej przybliżyliśmy tematykę związaną z bardzo ważnym działem fizjoterapii jakim jest uroginekologia. Jeżeli chcesz rozwijać się w tym temacie i wiedzieć jak prowadzić pacjentów uroginekologicznych, najlepszym rozwiązaniem jest zdobycie wiedzy bezpośrednio u specjalistów, w rozszerzonym zakresie na certyfikowanych szkoleniach, gdzie uzyskuje się szczegółowe informacje o technikach fizjoterapeutycznych i ich wykorzystaniu u pacjentów.

Kod rabatowy na kurs Trening dna miednicy BeBo

Z tego względu, specjalnie dla naszych czytelników Portalu Fizjoterapeuty wynegocjowaliśmy 10% zniżki na kursy i szkolenia prowadzone przez certyfikowanych instruktorów BeBo Polska. W celu uzyskania zniżki podczas zapisów (telefonicznie lub przez stronę www.bebotrening.pl) wystarczy podać kod: FIZJOTERAPEUTY

Bibliografia

1. Ćwiek D., Kurkus D., Szymoniak K., Zimny M., Daszkiewicz A., Powirska-Swęd R., Analiza nacięć i obrażeń krocza u rodzących, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 1/2018.
2. Tanzberger R., Kuhn A., Mobs G., Baumgartner U., Dno miednicy, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2020.
3. Matuszczak E., Dębek W., Oksiuta M., Dzienis-Koronkiewicz E., Michalska B., Drapało L., Kaczmarek M., Urazy okołoporodowe ośrodkowego układu nerwowego w materiale Kliniki Chirurgii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Neurologia Dziecięca, 20/2011.