Kość krzyżowa (łac. os sacrum) powstaje ze zrośnięcia 5 kręgów krzyżowych, co następuje dopiero u dorosłych w wieku 20-25 lat. Dźwiga ona masę górnej części ciała i przenosi ją na kończyny dolne za pośrednictwem obręczy kończyny dolnej.
Kość krzyżowa – budowa anatomiczna
Kość krzyżowa jest jakby wklinowana między kości miedniczne, z którymi tworzy silny pierścień kostny, zwany miednicą. Ma też w rzeczywistości kształt zbliżony do klina czy trójkąta skierowanego wierzchołkiem ku dołowi. W związku z tym, górna i poszerzona część kości nosi nazwę podstawy, dolna zaś wierzchołka.
Kształt ten jest spowodowany szybkim zmniejszaniem się wymiarów kręgów krzyżowych ku dołowi. Oglądana z boku kość wykazuje silne wypuklenie skierowane ku tyłowi. W efekcie, pojemność miednicy mniejszej znacznie się powiększa.
Ze względu na to, że lędźwiowy odcinek kręgosłupa jest wypukły do przodu, a kość krzyżowa do tyłu, na granicy piątego kręgu lędźwiowego i podstawy kości krzyżowej powstaje kąt skierowany wierzchołkiem do przodu, zwany kątem lędźwiowo-krzyżowym.
W budowie anatomicznej wyróżniamy dwie powierzchnie kości:
- powierzchnię miedniczną;
- powierzchnię grzbietową.
Powierzchnia miedniczna jest zwykle gładka i wklęsła, w części środkowej utworzona przez zrośnięte trzony kręgów. Miejsca zrośnięte są zaznaczone chropawymi kresami poprzecznymi, sięgającymi bocznie do otworów krzyżowych miednicznych. Przez otwory te wychodzą gałęzie przednie nerwów krzyżowych, wchodzą zaś gałązki rdzeniowe tętnicy krzyżowej bocznej. Bocznie od otworów znajdują się przyczepy mięśni gruszkowatych. Powierzchnia tylna, czyli grzbietowa, jest wypukła ku tyłowi i cechuje się wieloma nierównościami.
Kanał krzyżowy
Biegnie wzdłuż całej kości krzyżowej, rozpoczynając się u góry otworem górnym i kończąc u dołu otworem dolnym kanału krzyżowego, czyli rozworem krzyżowym. Bocznie ma on cztery pary krótkich kanałów, które odpowiadają otworom międzykręgowym. U swoich końców rozwidlają się, przechodząc w otwory krzyżowe miedniczne i grzbietowe.
Schorzenia kości krzyżowej
Kość krzyżowa ulega częstym dysfunkcjom. Może znajdować się w nutacji (pochyleniu), co powoduje pogłębienie lordozy lędźwiowej, bądź w kontrnutacji, co z kolei spłyca lordozę lędźwiową. Jeśli ułożona jest nieznacznie w bok, może prowadzić do asymetrii, a w efekcie do powstania bocznego skrzywienia kręgosłupa. Natomiast rotacja kości krzyżowej przyczynia się do dysfunkcji stawów międzykręgowych.
Przyczyną asymetrycznego ustawienia kości krzyżowej jest zwykle dysfunkcja mięśni, ponieważ skrócenie mięśni biodrowo-lędźwiowych spowoduje nutację, a skrócenie taśmy tylnej wpłynie na zwiększenie kontrnutacji. Do przyczyn bocznego pochylenia kości krzyżowej można zaliczyć asymetryczne napięcie mięśnia pośladkowego małego, mięśni gruszkowatych czy mięśni powięzi szerokiej.
Mobilizacja kości krzyżowej
W przypadku terapii manualnej, po wcześniejszym przeprowadzeniu odpowiednich testów funkcjonalnych stosowanych w fizjoterapii, wykorzystuje się mobilizację kości krzyżowej. Na poniższym filmie fizjoterapeuta Kamil Radlak, na przykładzie jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty, pokazuje jak wygląda mobilizacja kości krzyżowej w kierunku doczaszkowym:
Kość krzyżowa może być również mobilizowana w kierunku doogonowym co przedstawia film poniżej:
Tego typu mobilizacje stosowane są w celu mobilizacji stawu krzyżowo-biodrowego.
Testy funkcjonalne dla stawu krzyżowo-biodrowego
Staw krzyżowo-biodrowy cechuje się niewielką ruchomością i wzmocnieniem silnymi więzadłami. Często bywa przyczyną dolegliwości bólowych oraz wielu schorzeń. Do najpopularniejszych testów funkcjonalnych wykonywanych celem diagnozowania patologii w jego obrębie należą:
- test Patricka – pacjent leży na plecach, jedna kończyna dolna jest wyprostowana, a druga założona kostką boczną powyżej rzepki kończyny prostej. Następnie zgiętą kończynę zostawia się luźno bądź wywiera delikatny nacisk. Dolegliwości bólowe lub ograniczenie ruchomości (staw kolanowy zgiętej kończyny nie dotyka kozetki) mogą wskazywać na zablokowanie stawu krzyżowo-biodrowego. Test należy zróżnicować z objawem Mennella wykonując test;
- test Mennella – pacjent leży przodem. Fizjoterapeuta stabilizuje kość krzyżową i wykonuje przeprost kończyny dolnej po stronie badanej. Pojawiający się ból świadczy o chorobie stawu, np. toczącym się stanie zapalnym lub zablokowaniu stawu krzyżowo-biodrowego. Poniżej możemy zobaczyć jak dokładnie wygląda test Mennella:
- objaw wyprzedzania – pacjent stoi plecami do fizjoterapeuty. Badający wyczuwa palpacyjnie kolce biodrowe tylne górne, a następnie poleca pacjentowi wykonanie skłonu w przód. Brak obniżania się jednego z kolców lub występowanie objawy wyprzedzania świadczy głównie o zablokowaniu stawu po stronie badanej. Poniżej możemy zobaczyć jak wygląda objaw wyprzedzania:
- objaw Derbolowskiego – pacjent leży na plecach, badający obejmuje dłońmi dystalne części podudzi wyczuwając palpacyjnie kostki przyśrodkowe. Następnie prosi pacjenta o przyjęcie pozycji siedzącej. Jeśli występuje zablokowanie stawu krzyżowo-biodrowego, kończyna dolna po tej stronie podczas podnoszenia się pozornie się wydłuża.
Jeśli test Patricka jest dodatni, natomiast objaw Mennella ujemny, można podejrzewać schorzenie stawu biodrowego. Dolegliwości w stawie krzyżowo-biodrowym wiążą się z dodatnim wynikiem obu testów.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Buckup K., Buckup J., Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
