Odbytnica (łac. rectum) to końcowy odcinek jelita grubego, mający swój początek na wysokości II i III kręgu krzyżowego. W przeciwieństwie do poprzedzającej ją okrężnicy nie tworzy wypukleń ani fałdów półksiężycowatych, zaś jej błona mięśniowa nie posiada taśm. Główną rolą odbytnicy jest utrzymywanie stolca oraz umożliwianie wydalenia go poza organizm w akcie zwanym defekacją.
Fizjologia defekacji
Przesuwanie się treści jelitowej z kątnicy do odbytnicy jest procesem powolnym, trwa wiele godzin. W jelicie grubym można wyróżnić kilka rodzajów aktywności skurczowej:
- skurcze odcinkowe – powstają w kilku miejscach jednocześnie, nie przesuwają się jednak wzdłuż jelita. Ich celem jest mieszanie treści jelitowej;
- skurcze propulsywne – powodują ruch treści jelitowej w dwóch kierunkach od miejsca skurczu, przesuwając treść ostatecznie w kierunku odbytnicy;
- skurcze perystaltyczne – przesuwają treść jelitową w kierunku odbytnicy, cechują się brakiem odcinkowego rozkurczu;
- skurcze masowe – dotyczą około 30-40 cm jelita grubego. Opróżniają dany odcinek z treści jelitowej, przesuwając ją do odbytnicy w ciągu 30 sekund.
Czynność motoryczna jelit znacznie zwiększa się po spożyciu posiłku. Przesunięcie mas kałowych do odbytnicy powoduje rozciągnięcie i podrażnienie mechanoreceptorów znajdujących się w jej ścianach. To właśnie to zjawisko jest przyczyną odczuwania parcia na stolec. Ośrodek defekacji znajduje się w części krzyżowej rdzenia kręgowego. W akcie defekacji uczestniczą skurcze mięśnia przepony, także mięśni przepony miednicy oraz cała tłocznia brzuszna. Prowadzi to do zwiększania ciśnienia w jamie brzusznej, otwarcia zwieraczy odbytu i defekacji.
Odbytnica – budowa
W budowie odbytnicy wyróżnia się 2 główne części:
- odcinek górny, zwany częścią miedniczną – leży w miednicy mniejszej i stanowi odbytnicę właściwą. Tworzy zgięcie krzyżowe oraz zgięcie kroczowe. Jest ponadto stale uwypuklona, dlatego nosi nazwę bańki odbytnicy. Długość części miednicznej wynosi zwykle 12-15 cm;
- odcinek dolny, zwany częścią odbytową – posiada około 3 cm długości, przy czym rozciągliwość ścian jest znacznie mniejsza niż w przypadku części miednicznej. W praktyce rozwiera się ona wyłącznie w momencie oddawania stolca.
Umowną granicę między nimi stanowi przejście przez przeponę miednicy, pomiędzy włóknami mięśnia dźwigacza odbytu. W budowie odbytnicy warto wyszczególnić również jej warstwy ścian. Są to kolejno:
- błona zewnętrzna – utworzona przez otrzewną lub tkankę łączną;
- błona mięśniowa – znacznie grubsza niż w pozostałych częściach jelita grubego, składa się z warstwy zewnętrznej podłużnej oraz warstwy wewnętrznej okrężnej;
- błona śluzowa – wytwarza fałdy podłużne, zwane słupami odbytu.
W słupach odbytu znaleźć można podłużne pasma błony mięśniowej oraz bogate sploty żylne.
Odbytnica – funkcje
U zdrowego człowieka odbytnica jest pusta – nie zawiera kału, służy wyłącznie do jego przejścia i wydalenia. Dzięki swojej charakterystycznej budowie odbytnica umożliwia sprawne, bezbolesne i szybkie przejście kału, a także zatrzymywanie stolca i gazów, jeśli taka jest wola organizmu. Ze względu na bogate unerwienie niemal zawsze wiemy, w jakiej konsystencji znajduje się w niej stolec.
Zobacz również: Wzdęcia – dlaczego pierdzimy?
Odbytnica – unaczynienie
Odbytnicę zaopatrują 3 tętnice odbytnicze oddające liczne rozgałęzienia, które się ze sobą przeplatają. Są to:
- tętnica odbytnicza górna (gałąź tętnicy krezkowej dolnej);
- tętnica odbytnicza środkowa (gałąź tętnicy biodrowej wewnętrznej);
- tętnica odbytnicza dolna (gałąź tętnicy sromowej wewnętrznej).
Oprócz nich krew dociera do odbytnicy gałęziami trzewnymi tętnicy krzyżowej pośrodkowej. Jest ona końcowym naczyniem aorty brzusznej.
Odbytnica – unerwienie
Unerwienie przywspółczulne odbytnicy pochodzi z części krzyżowej autonomicznego układu nerwowego, natomiast unerwienie współczulne ze splotu krezkowego dolnego i nerwów odbytniczych.
Badanie odbytnicy
W proktologii często wykonuje się oglądanie wnętrza odbytnicy, aby tym samym uwidocznić patologiczną strukturę, wady w anatomii czy zdiagnozować różnego rodzaju schorzenia dotyczące tego odcinka układu pokarmowego. Wyróżniamy badania:
- anoskopia;
- rektoskopia;
- sigmoidoskopia;
- kolonoskopia.
Na każde z nich należy stawić się na czczo, aby w końcowym odcinku jelita grubego nie zalegały masy kałowe zmniejszające widoczność ścian. Choć badania są mało komfortowe, nie powodują bólu. Można wykonać je w znieczuleniu.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Górski J., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
