Defekacja to termin odnoszący się do fizjologicznego zjawiska oddawania stolca. U ssaków i człowieka proces ten zachodzi wskutek działania tłoczni brzusznej, przy jednoczesnym okresowym rozluźnianiu zwieraczy odbytu. Czynność jest warunkowana przez autonomiczny układ nerwowy.
Defekacja a układ nerwowy
Rozciągnięcie ścian odbytnicy przez masy kałowe zapoczątkowuje odruchowy skurcz jej mięśni i parcie na stolec. U ludzi unerwienie współczulne powoduje pobudzenie wewnętrznego zwieracza odbytu, podczas gdy unerwienie przywspółczulne działa hamująco na ten proces. Zwieracz rozluźnia się wówczas, gdy ściany odbytnicy są rozciągnięte.
Unerwienie zewnętrznego zwieracza odbytu, mięśnia poprzecznie prążkowanego, pochodzi z nerwu sromowego. Zwieracz znajduje się w stanie tonicznego skurczu, przy czym umiarkowane rozciągnięcie ścian odbytnicy zwiększa siłę tego skurczu.
Jak przebiega defekacja?
Bodziec do defekacji powstaje wtedy, gdy ciśnienie w odbytnicy wzrasta do około 18 mm Hg. Gdy ciśnienie to osiąga wartość około 55 mm Hg, zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny zwieracz odbytu ulegają rozluźnieniu, a zawartość odbytnicy zostaje odruchowo wydalona. Właśnie dlatego odruch opróżniania odbytnicy zostaje zachowany u ludzi i zwierząt nawet po całkowitym przecięciu rdzenia kręgowego.
Zanim odpowiednie ciśnienie w odbytnicy doprowadzi do rozluźnienia zwieracza zewnętrznego, defekacja może zostać zapoczątkowana świadomie wskutek skurczu mięśni brzucha (tak zwane parcie). U zdrowego człowieka kąt między odbytem a odbytnicą wynosi około 90 stopni, co wraz ze skurczem mięśnia łonowo-odbytniczego zapobiega defekacji. W przypadku parcia mięśnie brzucha kurczą się, dno miednicy ulega obniżeniu o 2-3 cm, a mięsień łonowo-odbytniczy rozkurcza się. W efekcie kąt między odbytem a odbytnicą zmniejsza się do 15 stopni lub mniej.
Wszystko to, wraz z rozluźnieniem zewnętrznego zwieracza odbytu, umożliwia defekację. Jest to odruch rdzeniowy, który można świadomie zatrzymać w wyniku skurczu zwieracza zewnętrznego lub świadomie ułatwić poprzez rozluźnianie zwieracza zewnętrznego i skurcz mięśni brzucha.
Odruch żołądkowo-okrężniczy
Rozciągnięcie ścian żołądka przez treść pokarmową inicjuje skurcze odbytnicy i może powodować uczucie parcia na stolec. Odruch ten zwany jest odruchem żołądkowo-okrężniczym, chociaż istnieją dane, że jest on skutkiem działania gastryny na okrężnicę, a nie impulsów prowadzonych przez drogi nerwowe.
Występująca zazwyczaj po jedzeniu defekacja u dzieci jest właśnie wywołana tym mechanizmem. U osób dorosłych zwyczaje i czynniki kulturowe odgrywają zasadniczą rolę w określaniu, kiedy defekacja może nastąpić.
Ileostomia
Ileostomia określa wyprowadzenie pętli jelita krętego na zewnątrz ścian jamy brzusznej po całkowitym usunięcia jelita grubego. Ludzie mogą funkcjonować po całkowitym usunięciu jelita grubego, pod warunkiem, że zostanie zachowana równowaga wodno-elektrolitowa.
W efekcie takiego zabiegu treść pokarmowa ulega wydaleniu do plastikowego worka umocowanego do skóry wokół miejsca przetoki. Pielęgnacja przetoki jelitowej jest czynnością bardzo czasochłonną i trudną. Jednak, jeśli ileostomia zostanie wykonana zgodnie z nowoczesnymi technikami operacyjnymi, może być względnie niekłopotliwa, a chory może prowadzić w miarę normalny tryb życia.
Zaburzenia defekacji
Nie istnieje określona, prawidłowa ilość defekacji w ciągu dnia czy tygodnia. Jest to zjawisko wysoce indywidualne związane z aktywnością fizyczną, trybu życia, dietą, stanem zdrowia, wiekiem i wieloma innymi czynnikami. W dzisiejszych czasach zauważa się jednak szereg patologii związanych z defekacją, które oscylują wokół zaparć lub biegunek. Chorobami XXI wieku związanymi między innymi z nieprawidłową defekacją są:
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- przewlekłe biegunki;
- zespół jelita drażliwego;
- celiakia;
- alergie pokarmowe.
Zaburzenia defekacji pojawiają się również przy nieodpowiedniej diecie, stresie oraz spożywaniu zbyt dużej ilości kawy. Wypróżnianie się można wspomagać np. spożywając pokarmy zawierające błonnik. Z kolei przy biegunkach warto sięgać po biszkopty, biały ryż czy gotowaną marchewkę. Dodatkowo ważne jest odpowiednie nawodnienie i uzupełnianie elektrolitów.
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Daniluk J., Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Varia Medica, 4/2018.
Polecane produkty:
|
Probiotyki - naturalne kultury bakterii
Probiotyki bioalgi to żywe, naturalne i specjalnie wyselekcjonowane kultury bakterii, które uzupełniają dietę w składniki probiotyczne takie jak m.in. Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, Bifidobacterium Bifidum ... Zobacz więcej... |
