Centralna sensytyzacja (inaczej: sensytyzacja ośrodkowa) odnosi się do zjawiska nadwrażliwości receptorów odbierających bodźce dotykowe i bólowe, czego przyczyną są utrwalone zmiany w obrębie ośrodkowego układu nerwowego – mózgowia i rdzenia kręgowego. Stanowi przeciwieństwo sensytyzacji obwodowej, która pojawia się w przebiegu uszkodzenia czy choroby nocyceptorów obwodowych i najczęściej przemija po wyleczeniu choroby podstawowej.
Centralna sensytyzacja – charakterystyka
Centralna sensytyzacja to niezwykle poważny problem współczesnej medycyny, ponieważ dolegliwości bólowe utrzymują się nierzadko na długo po ustąpieniu działania bodźca szkodzącego, np. stanu zapalnego czy choroby. Lekarz nie ma więc możliwości leczenia przyczynowego czegoś, czego już nie ma. Nie jest to jednocześnie ból pochodzenia emocjonalnego i psychicznego (pacjent rzeczywiście go doświadcza, nie jest urojony, stanowi konsekwencję toczącej się lub przebytej choroby).
Centralna sensytyzacja – cechy charakterystyczne
Cechy charakterystyczne sensytyzacji centralnej są jednocześnie jej kryteriami diagnostycznymi. Prezentują się one następująco:
- dolegliwości bólowe są nieproporcjonalne w odniesieniu do charakteru i zakresu urazu / patologii (w przeciwieństwie do bólu nocyceptywnego);
- ból ma charakter rozproszony, można określić go mianem przeczulicy na bodźce. Jednocześnie przynajmniej 1 ze wzorów umiejscowienia bólu powinien być obecny: obustronny ból, ból przemieszczający się, ból rozległy i / lub allodynia / hiperalgezja poza obszarem pierwotnego źródła bólu;
- przeczulica może odzwierciedlać znacznie więcej niż uogólnioną nadwrażliwość na ból. Tym samym często obejmuje nadwrażliwość na substancje chemiczne, bodźce termiczne, bodźce elektryczne, stres, emocje, obciążenie psychiczne.
Zwłaszcza do badania przesiewowego ostatniego kryterium pomocny jest kwestionariusz Index Centralnej Sensytyzacji – część A, opracowany w 2012 roku. Co ciekawe, w diagnostyce centralnej sensytyzacji kluczową rolę odgrywają badania laboratoryjne. U pacjentów z przewlekłym bólem mięśniowo-szkieletowym stwierdza się bowiem podwyższone poziomy pochodnych tlenku azotu (np. azotynów i azotanów) oraz prozapalnych cytokin we krwi.
Zobacz również: Ból mięśni – jak sobie z nim radzić?
Przyczyny centralnej sensytyzacji
Sensytyzacja centralna odzwierciedla zmiany we właściwości neuronów w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, odpowiadających za regulację percepcji bólu. Jest ona inicjowana przeważnie przez stany zapalne lub mechaniczne uszkodzenia w obrębie tkanek, co narusza struktury nerwowe. Po pewnym czasie reakcja organizmu jest już tak utrwalona w obrębie mózgowia i / lub rdzenia kręgowego, że dolegliwości pojawiają się nawet pomimo zaprzestania oddziaływania danego bodźca na organizm.
Centralna sensytyzacja – leczenie
Leczenie sensytyzacji centralnej jest skomplikowane, czasochłonne i u wielu pacjentów nie przynosi oczekiwanych efektów. Tym bardziej że dolegliwości mogą utrzymywać się pomimo wyleczenia schorzenia podstawowego, zatem działania przyczynowe nie mają już sensu. U takich pacjentów stosuje się różnego rodzaju zabiegi fizykalne (laseroterapia, magnetostymulacja, ciepłolecznictwo, kąpiele wirowe), farmakoterapię (leki przeciwbólowe, zawierające witaminy z grupy B, które są niezbędne dla właściwej regeneracji układu nerwowego), a nawet metody medycyny alternatywnej, takie jak hipnozę.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kostowski W., Podstawowe mechanizmy i teorie uzależnień, Alkoholizm i Narkomania 2006, Tom 19: nr 2, 139-168.
- Kosińska B., Turczyn P., Wesołowski K., Tarnacka B., Malec-Milewska M. Centralna sensytyzacja u pacjentów z przewlekłym bólem krzyża, część 1 – patofizjologia i diagnostyka, Ból 2020, Tom 21, Nr 1, s. 29-37.
