Sensytyzacja ośrodkowa to zwiększona reakcja neuronów nocyceptywnych w ośrodkowym układzie nerwowym na normalny lub podprogowy bodziec „wejściowy” (IASP Taxonomy). Przeważnie określa się ją mianem nadwrażliwości tkanek lub zmiany dotyczącej mechanizmów kontroli bólu. Jest przeciwieństwem sensytyzacji obwodowej, która stanowi efekt nadwrażliwości nocyceptorów zlokalizowanych obwodowo, np. w skórze, ścięgnach, mięśniach czy narządach.
Sensytyzacja ośrodkowa – charakterystyka
Sensytyzacja ośrodkowa jest szeroko badana w odniesieniu do bólu przewlekłego. Niektórzy badacze opisują ją jako „przewlekłe nakładające się zespoły bólowe”, wspominając o uczestnictwie w jego powstawaniu podstawowych mechanizmów biopsychospołecznych i genetycznych. Pacjenci z przewlekłym bólem o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego doświadczają nierzadko objawów dodatkowych, takie jak zmęczenie, depresja, lęk, problemy ze snem, zaburzenia apetytu, wzdęcia, dyspepsję, zawroty głowy, które wpisują się w obraz sensytyzacji ośrodkowej.
Sensytyzacja ośrodkowa – przyczyny
Sensytyzacja ośrodkowa odzwierciedla zmiany we właściwości neuronów w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, które regulują percepcję bólu. Jest ona inicjowana najczęściej przez procesy zapalne lub mechaniczne. Dolegliwości bólowe mogą utrzymywać się pomimo braku występowania impulsacji, co sprawia, że stają się oporne na leczenie. Można zatem powiedzieć, że sensytyzacja ośrodkowa jest rodzajem nadwrażliwości sieci neuronalnych uczestniczących w sygnalizacji bólu.
W fizjologii i neurologii wyróżnia się „wczesną” i „późną” fazę sensytyzacji ośrodkowej. Nadwrażliwość ta wiąże się z nadreaktywnością neuronów, co stanowi „wczesną” fazę omawianej patologii. Faza późna związana jest z kolei ze zmianą ekspresji genów w neuronach rogu tylnego oraz z zanikami w obrębie neuronów. Konsekwencją są zmiany w zwojach korzeni grzbietowych, stwarza możliwości do aktywacji pomimo braku impulsacji z receptorów.
W tworzeniu się sensytyzacji ośrodkowej udział bierze wiele różnych mechanizmów. Twierdzi się, że ośrodki umiejscowione w przodomózgowiu związane z emocjami, uwagą, motywacją i/lub stresami dodatkowo mogą wpływać na odczuwanie bólu u chorych.
Sensytyzacja ośrodkowa – objawy
Oprócz charakterystycznych zmian w obrębie ośrodkowego układu nerwowego sensytyzacja ośrodkowa nierzadko prowadzi do zwiększonej uogólnionej odpowiedzi na różne bodźce czuciowe płynące z obwodu. Są to m.in. bodźce mechaniczne, świetlne, dźwiękowe i dotykowe na ciepło/zimno. Obszar objęty bólem pierwotnie zazwyczaj rozszerza się poza miejsce uszkodzenia. W przebiegu sensytyzacji ośrodkowej, ból przewlekły może się utrzymywać nawet pomimo wyleczenia choroby podstawowej.
Diagnostyka sensytyzacji ośrodkowej
Przede wszystkim należy odróżnić sensytyzację ośrodkową od bólu neuropatycznego, będącego bezpośrednim uszkodzeniem lub chorobą dotyczącą somatosensorycznej części układu nerwowego. Taki ból może być wywołany uszkodzeniem lub chorobą zarówno obwodowego, jak i ośrodkowego układu nerwowego. Celem jego rozpoznania wykonuje się m.in. rezonans magnetyczny, ENG czy EMG. Następnie wyklucza się ból nocyceptywny, który lokalizuje się w miejscu uszkodzenia nocyceptorów i przemija po ustąpienia działania czynnika patologicznego. Dopiero wówczas zdiagnozować można sensytyzaję ośrodkową.
Sensytyzacja ośrodkowa – leczenie
Leczenie sensytyzacji ośrodkowej jest wyjątkowo skomplikowane i często nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Tym bardziej że dolegliwości utrzymują się pomimo wyleczenia schorzenia podstawowego, zatem działania przyczynowe nie mogą już zostać podjęte. U pacjentów stosuje się różnego rodzaju zabiegi fizykalne, farmakoterapię, a nawet metody medycyny alternatywnej, takie jak hipnoterapię.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kostowski W., Podstawowe mechanizmy i teorie uzależnień, Alkoholizm i Narkomania 2006, Tom 19: nr 2, 139-168.
- Kosińska B., Turczyn P., Wesołowski K., Tarnacka B., Malec-Milewska M. Centralna sensytyzacja u pacjentów z przewlekłym bólem krzyża, część 1 – patofizjologia i diagnostyka, Ból 2020, Tom 21, Nr 1, s. 29-37.
