Nocyceptor to receptor odbierający bodźce bólowe w układzie nerwowym. Wskutek podrażniania nocyceptorów lub obniżenia progu ich pobudliwości może pojawić się tak zwany ból receptorowy. Wyróżniamy kilka rodzajów włókien nerwowych przewodzących ból, a różnią się między sobą szybkością przewodzenia odczuć bólowych oraz budową anatomiczną. W porównaniu z innymi receptorami organizmu, nocyceptory posiadają wysoki próg pobudliwości.
Rodzaje włókien nerwowych przewodzących ból
Nocyceptory to wolne zakończenia cienkich włókien nerwowych przewodzących impulsy elektryczne powstałe z przetworzenia energii bodźców bólowych. Włókna nerwowe mogą być:
- zmielinizowane A-delta – bardzo szybko przewodzące ból, z szybkością nawet 12-30 m/s;
- bezmielinowe typu C – wolno przewodzące ból, zwykle 0,5-2 m/s.
Włókna A-delta oraz typu C stanowią wypustki I neuronu nocyreceptorowego, który zlokalizowany jest w zwoju tylnym rdzenia kręgowego. W momencie uszkodzenia tkanek, a więc podrażnienia nocyceptorów, tkanki uwalniają enzymy proteolityczne, które indukują syntezę kinin oraz prostaglandyn.
Rodzaje nocyceptorów
Wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje receptorów bólowych:
- unimodalny nocyceptor – reaguje wyłącznie na 1 rodzaj bodźca, zwykle mechanicznego lub termicznego. Umiejscowiony jest na powierzchni skóry;
- polimodalny nocyceptor – reaguje na wszystkie rodzaje bodźców: chemiczne, mechaniczne i termiczne. Umiejscowiony jest w narządach wewnętrznych;
- tzw. „cichy” nocyceptor – reaguje jedynie po dłuższym działaniu bodźca będącego związkiem chemicznym lub uwalnianego z uszkodzonych tkanek. Znajduje się na niemal wszystkich częściach ludzkiego ciała.
Podrażnianie nocyceptorów przez określone bodźce może wywołać mechanizm obronny organizmu, czyli tzw. odruch. Ma to duże znaczenie w dążeniu do przetrwania oraz w samozachowaniu się w obliczu zagrożenia. Nocyceptory można również podzielić na chemoreceptory (reagują na określone substancje chemiczne uwalniające się w obliczu infekcji, stanu zapalnego lub choroby) oraz termoreceptory (aktywują się w momencie wchodzenia w kontakt z powierzchnią lub elementem o wysokiej temperaturze).
Gdzie może lokalizować się nocyceptor?
Nocyceptory są specyficznymi receptorami, które mogą lokalizować się w niemal wszystkich częściach organizmu. W dużej ilości znajdują się w mięśniach, na powierzchni skóry, na powierzchni stawów, w narządach wewnętrznych, w rogówce oka, a nawet na okostnej pokrywającej kości. Nocyceptorów nie ma natomiast w wytworach naskórka, czyli włosach i paznokciach.
Nocyceptory występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych neuronów otaczających wyżej wymienione tkanki. Źródła tych neuronów lokalizują się w grzbietowym korzeniu zwoju lub w zwoju trójdzielnym. Mogą być pobudzane bodźcami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi bądź elektrycznymi.
Teoria bramkowa przewodzenia bólu
Istnieje kilka teorii dotyczących mechanizmu przewodzenia i modulacji bólu. Jednak najważniejszą z nich jest teoria bramkowa, inaczej teoria sterowania wrotami bólu. Teoria bramkowa zakłada istnienie pewnego punktu w rdzeniu kręgowym, gdzie znajduje się tak zwana bramka, przez którą przechodzą bodźce bólowe w drodze do mózgu. Tym punktem jest istota galaretowata, powodująca, że bodźce mogą zostać zahamowane lub przesłane dalej. Zgodnie z założeniami teorii bramkowej, impuls przewodzony poprzez grube włókna A-beta powoduje zahamowanie przewodzenia we włóknach cienkich A-delta oraz włóknach typu C. Tłumaczy to dlaczego masaż lub ciepłe okłady przynoszą ulgę w bólu oraz dlaczego nie odczuwają go ludzie poddani hipnozie. Nie wyjaśnia jednak mechanizmu powstawania bólów przewlekłych, patofizjologii bólu oraz nie daje rozwiązań terapeutycznych.
Zobacz również: Mechanizm powstawania bólu.
Podsumowanie
Nocyceptory są receptorami odpowiedzialnymi za odczuwanie bólu i nieprzyjemnych wrażeń. Stanowią zakończenia nerwowe (końce aksonów) i rozmieszczone są na całym ciele człowieka, także w tkankach wewnętrznych. Oceniają uszkodzenie ciała w momencie odczuwania bólu, a także odpowiadają za przekazywanie tych informacji do ośrodkowego układu nerwowego.
Polecane produkty:
|
Igły do akupunktury
Wysokiej jakości igły do akupunktury zostały zaprojektowane z myślą o pacjencie. Posiadają one krótką prowadnicę i niesamowitą ostrość, co pozwala na przeprowadzenie bardzo bezpiecznego zabiegu, a zarazem mniej bolesnego. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Żylicz Z., Krajnik M., Jak powstaje ból? Neurofizjologia bólu dla początkujących, Polska Medycyna Paliatywna, 1/2003.
- Szkutnik-Fiedler D., Sierżant M., Madziała J., Mechanizmy powstawania bólu, Farmacja Współczesna, 6/2013.
- Wróbel E., Szymański D., Charakterystyka zjawiska bólu oraz wybranych zespołów bólu mięśniowego – mialgii, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 4/2015.
