Mechanizm powstawania bólu jest procesem wysoce złożonym. Ból określa się jako nieprzyjemne wrażenie czuciowe (fizyczne lub emocjonalne) wiążące się nieodłącznie z dyskomfortem. Mimo tego, że każdy stara się raczej unikać doznań bólowych, pełnią one w naszym życiu bardzo ważne funkcje. Między innymi chronią przed chorobami i nadmiernymi uszkodzeniami tkanek oraz wskazują na toczące się, ewentualne patologie. Dzięki temu możemy szybko zareagować i podjąć leczenie lub powstrzymać wpływ bodźców uszkadzających tkanki.
Mechanizm powstawania bólu
Mechanizm powstawania bólu opiera się na pobudzaniu receptorów bólowych za pomocą odpowiednio intensywnych bodźców, np. termicznych, chemicznych czy mechanicznych. Wprawdzie cały mechanizm nie został dokładnie poznany, przypuszcza się jednak, że bodźce uszkadzające powodują uwolnienie z tkanek histaminy i ciał histaminopodobnych oraz bradykininy. Związki te powstają w tkankach wskutek wpływu enzymów proteolitycznych zwanych kalikreinami tkankowymi.
Zarówno bradykinina, jak i histamina bezpośrednio depolaryzują nagie zakończenia nerwowe i we włóknach aferentnych wyzwalają serie impulsów bólowych. Dochodzi do:
- miejscowego skurczu trzewnych mięśni gładkich;
- rozkurczu naczyń krwionośnych i naczyń limfatycznych;
- wzrostu przepuszczalności kapilarów;
- infiltracji neutrofilów.
W mechanizmie bólów mięśniowych istotną rolę przypisuje się niedokrwieniu i niedotlenieniu tkanek z następowym nagromadzeniem produktów metabolizmu beztlenowego, szczególnie kwasu mlekowego. Typowym przykładem może być ból występujący w kończynie kilka minut po założeniu opaski uciskającej.
Zobacz również: DOMS – opóźniona bolesność mięśniowa.
Przewodzenie sygnałów bólowych
Przewodzenie sygnałów bólowych z receptorów do ośrodkowego układu nerwowego odbywa się dwoma kanałami:
- włóknami typu A – w przypadku bólu ostrego, kłującego, dokładnie zlokalizowanego. Włókna te są grube, a szybkość ich przewodzenia wynosi 6-30 m/s;
- włóknami typu C – cienkie, o szybkości przewodzenia 0,5-2 m/s. W przypadku bólu rozlanego, piekącego i gniotącego, którego nie można dokładnie zlokalizować.
Włókna bólowe neuronu I rzędu wnikają swoimi korzeniami tylnymi do rdzenia kręgowego. Tutaj na ich zakończeniach są uwalniane neurotransmittery w postaci substancji P. Dzieje się to w obrębie synapsy, jaką tworzą z neuronami rogów tylnych 1-3 sąsiednich segmentów rdzenia.
Wypustki neuronu II rzędu krzyżują się i biegną w stronę przeciwną do wzgórza jako droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna i droga rdzeniowo-pokrywkowa. Przedłużeniem do wzgórza tej drugiej są neurony wstawkowe tworu siatkowatego opuszki, mostu i śródmózgowia. Z przekaźnikowych jąder międzyblaszkowych i tylnych wzgórza impulsy docierają do kory somatosensorycznej.
Ośrodki bólu w układzie nerwowym
Ból ostry, wyraźny i dobrze zlokalizowany powstaje głównie w polu czuciowym pierwszorzędowym. Natomiast ból piekący, gniotący i źle zlokalizowany w polu drugorzędowym. Przypuszcza się, że miejscem percepcji bólowej jest także po części wzgórze, ponieważ nawet całkowite wyłuszczenie kory czuciowej nie eliminuje całkowicie odczuwania bólu.
Mechanizm bramki kontrolnej
Czucie bólu podlega modyfikacjom na poziomie rdzenia kręgowego, pnia mózgowego i ośrodków podkorowych. Impulsacja dopływająca z receptorów bólowych do rdzenia kręgowego podlega tu hamowaniu za pośrednictwem interneuronów hamujących rogów tylnych. Otrzymują one impulsację od włókien nerwowych wstępujących do rdzenia przez korzenie tylne i kończąc się synapsami na tych samych włóknach, hamując presynaptycznie przewodzenie w nich impulsów bólowych. Mechanizm ten nosi nazwę bramki kontrolnej, ponieważ reguluje przepływ sygnałów bólowych przez bramę, którą stanowią rogi tylne i pierwsze przełącze drogi bólowej.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Filipczak-Bryniarska I., Bryniarski K., Woroń J., Wordliczek J., Mechanizmy przewodzenia bólu. Rola układu odpornościowego w regulacji odczuwania bólu. Anest Ratow 2010;4:500-9.
- Żyła M., Bień S., Patofizjologia bólu i charakterystyczne cechy bólu w nowotworach głowy i szyi. Studia Medyczne 2009;15:7-14.
