Bruksizm

Bruksizm określa się jako nawykowe i nieświadome zaciskanie zębów oraz zgrzytanie nimi. Dolegliwość staje się coraz częstsza, co może wiązać się z wszechobecnym stresem.

Bruksizm – charakterystyka

Zgodnie z definicją Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu bruksizm jest powtarzalną działalnością żuchwowo-mięśniową charakteryzującą się zaciskaniem lub zgrzytaniem zębów i/lub usztywnieniem czy wysuwaniem żuchwy.

W medycynie wyróżnia się bruksizm nocny i dzienny.

Bruksizm dzienny (w stanie czuwania) to stan, gdzie pacjent jest świadomy dolegliwości i tego, że zaciska zęby. Typowy jest tutaj brak zgrzytania zębami, co ma miejsce w drugim rodzaju schorzenia. U podłoża leży tutaj przeważnie stres, który wywołuje nadmierne napięcie emocjonalne i w efekcie podnosi aktywność mięśniową.

Bruksizm nocny (w czasie snu) objawia się zgrzytaniem zębów, co skutkuje ich starciem i mimowolnie wykonywanymi ruchami podczas snu. W godzinach porannych, po przebudzeniu, pacjent odczuwa ból i tkliwość mięśni żucia.

Przyczyny

Etiopatogeneza bruksizmu nadal nie została do końca wyjaśniona, a przyczyn występowania tego schorzenia może być wiele. U podłoża mechanizmu powstawania dolegliwości leży zmiana pobudliwości wrzecionek nerwowo-mięśniowych, czyli receptorów wrażliwych na rozciąganie i wzrost napięcia mięśni, utrzymujący się jeszcze po zaprzestaniu wykonywania czynności ruchowej.

Wśród przyczyn bruksizmu wyróżnia się czynniki obwodowe i ośrodkowe. Do ośrodkowych należą zaburzenia w zakresie neurotransmitterów i zwojów podstawnych, a także zmiany organiczne i czynnościowe układu nerwowego. Z kolei do przyczyn obwodowych zaliczamy:

• urazy lub wady zgryzu;
• nadmierny stres;
• czynniki genetyczne;
• strach.

Istnieje także grupa czynników organicznych, którymi są:

• padaczka, tężec, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• urazy twarzoczaszki;
• krwotok do móżdżku.

W przebiegu bruksizmu istotny wpływ może mieć także efekt hamowania dopaminy, co skutkuje zaburzeniami snu.

Bruksizm – objawy

Aby rozpoznać bruksizm, należy bardzo dokładnie przyjrzeć się wszystkim możliwym objawom. Mogą one być wewnątrz- lub zewnątrzustne. Do pierwszej grupy zalicza się:

• zmiany w uzębieniu – patologiczne starcie szkliwa lub jego pęknięcia, ubytki klinowe. Zauważa się zmiany w obrębie powierzchni żujących i brzegów siecznych zębów;
• zmiany w przyzębiu – np. odsłonięcie szyjek zębowych;
• dolegliwości języka, policzków i błony śluzowej jamy ustnej – np. anemizacja śluzówki w linii zgryzu.

Z kolei do objawów zewnątrzustnych należą:

• dolegliwości w obrębie mięśni żucia – bolesność dotykowa, zwiększone napięcie;
• zaburzenia w stawach skroniowo-żuchwowych – trzaski, ból, przeskakiwanie, zaburzenia ruchomości;
• zaburzenia w obrębie twarzy, głowy, narządu wzroku czy słuchu.

Niekiedy powyższym objawom towarzyszą zaburzenia snu, parestezje mięśni szyi, trudności z oddychaniem lub chroniczne zmęczenie. Dodatkowo pacjent może czuć dyskomfort psychiczny. Występuje również sztywność i trudność podczas otwierania szeroko ust, zwłaszcza w kontekście opuszczania żuchwy. W warunkach fizjologicznych człowiek powinien być w stanie otworzyć usta na szerokość 3 palców. Aż ponad 80% pacjentów zgłasza dolegliwości bólowe zlokalizowane w obrębie twarzy, mięśni żwaczy, a nawet szyi, pleców, gardła czy ramion.

Fizjoterapia w bruksizmie

Leczenie bruksizmu powinno być wielokierunkowe. Często obejmuje zmianę stylu życia i farmakoterapię, jednak to fizjoterapia stanowi główną, najważniejszą dziedzinę leczenia tego schorzenia. Zazwyczaj wymagane są również konsultacje ortodontyczne lub stomatologiczne.

Leczenie fizjoterapeutyczne polega przede wszystkim na inaktywacji punktów spustowych. W rezultacie znajdują tu zastosowanie następujące techniki:

• mobilizacja uciskowa;
• uwalnianie pozycyjne;
• rozluźnianie mięśniowo-powięziowe;
• aktywne rozluźnianie;
• poizometryczna relaksacja mięśni;
• technika hamowania nerwowo-mięśniowego.

Ponadto powszechnie stosuje się masaż tkanek głębokich.

Zobacz również: Rozluźnianie mięśni – szczęka i żuchwa.

Fizjoterapeuta powinien uświadomić pacjenta, jakie skutki może mieć nieleczony bruksizm i z czym wiążą się występujące objawy. Powinno się unikać spożywania alkoholu i substancji stymulujących oraz unikać sytuacji stresowych. Warto spróbować technik relaksacyjnych, takich jak joga, trening autogenny Schultza czy medytację.

Zobacz również: Sposoby na stres.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Saczuk K., Wilmont P., Pawlak Ł., Łukomska-Szymańska M., Bruksizm – etiologia i diagnostyka – przegląd piśmiennictwa, Protetyka stomatologiczna, 4/2018.
2. Ziółkowska-Kochan M., Kochan J., Pracka D., Dróżdż W., Borkowska A, Bruksizm – problem interdyscyplinarny, Czasopismo Stomatologiczne, 6/2007.
3. Gruca O., Rój R., Gryndys M., (i inni), Bruksizm – przyczyny, diagnostyka, leczenie, Twój Przegląd Stomatologiczny, 12/2018.
4. Czajkowska D., Lisiński P., Samborski W., Terapia manualna w leczeniu zespołu bólu mięśniowo-powięziowego w przebiegu bruksizmu, Dental Forum, 1/2013.