Staw skroniowo-żuchwowy (łac. articulatio temporomandibularis) jest symetrycznie parzystym stawem, stanowiącym połączenie żuchwy z czaszką, zawsze poruszającym się równocześnie po obu stronach. Istotną rolę odgrywa krążek stawowy, który oddziela powierzchnie stawowe.
Staw skroniowo-żuchwowy – budowa
Na początku należy omówić powierzchnie stawowe. Na kości skroniowej powierzchnię stawową tworzy dół żuchwowy, a konkretnie – położony do przodu od szczeliny skalisto-bębenkowej dołek stawowy wraz z guzkiem stawowym.
Z kolei na żuchwie powierzchnię stawową tworzy głowa żuchwy o podłużnie elipsoidalnym kształcie. Powierzchnia stawowa głowy jest skierowana w stronę guzka stawowego (ku górze i do przodu).
Krążek stawowy
Ma postać owalnej płytki, grubszej na obwodzie niż w środku. Jest zbudowany z chrząstki włóknistej i zrasta się dookoła z torebką stawową.
Dolna powierzchnia krążka stawowego jest wklęsła – dopasowana do głowy żuchwy, która przy zamkniętych szczękach przylega do dołka stawowego. Krążek stawowy dzieli całkowicie jamę stawową na dwie komory. W efekcie stanowi ruchomą panewkę, która podczas otwierania ust przesuwa do przodu głowę żuchwy z mięśniem skrzydłowym bocznym z dołka stawowego na guzek stawowy.
Torebka stawowa
Torebka stawowa kształtem przypomina lekjowaty worek, którego wierzchołek skierowany jest ku dołowi. U góry obejmuje guzek i dołek stawowy, na dole – szyjkę żuchwy, gdzie od tyłu torebka sięga niżej niż z przodu ze względu na przyczep mięśnia skrzydłowego bocznego na dołku skrzydłowym żuchwy.
Obydwie komory jamy stawowej – dolna i górna (oddzielone przez krążek stawowy) – mają oddzielną błonę maziową. Wyściela ona od wewnątrz błonę włóknistą, ale nie pokrywa krążka stawowego. Ponadto torebka stawowa jest luźna, aby umożliwić wysuwanie się głowy żuchwy do przodu z dołka na guzek stawowy podczas otwierania ust.
Więzadła stawowe
Staw skroniowo-żuchwowy stabilizują trzy więzadła:
- boczne;
- klinowo-żuchwowe;
- rylcowo-żuchwowe.
Więzadło boczne (łac. ligamentum laterale) rozpoczyna się na podstawie wyrostka jarzmowego kości skroniowej, a kończy po stronie boczno-tylnej szyjki żuchwy. Jest to mocne pasmo o trójkątnym kształcie wzmacniające torebkę stawową.
Klinowo-żuchwowe (łac. ligamentum sphenomandibulare) przebiega po stronie przyśrodkowej, nieco oddalone od torebki stawowej. Rozpoczyna się na kolcu kości klinowej oraz szczelinie skalisto-bębenkowej kości skroniowej, a kończy szerokim przyczepem do powierzchni wewnętrznej gałęzi żuchwy do języczka żuchwy i częściowo do bruzdy żuchwowo-gnykowej. Dodatkowo pomiędzy więzadłem klinowo-żuchwowym, a wyrostkiem kłykciowym żuchwy przebiegają naczynia szczękowe do dołu podskroniowego oraz nerw uszno-skroniowy do otworu słuchowego zewnętrznego.
Więzadło rylcowo-żuchwowe (łac. ligamentum stylomandibulare) rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym wraz z więzadłem rylcowo-gnykowym i przyczepia się w rejonie kąta i brzegu tylnego gałęzi żuchwy pomiędzy mięśniem skrzydłowym przyśrodkowym, a mięśniem żwaczem. W rezultacie więzadło rylcowo-żuchwowe wchodzi w skład powięzi policzkowo-gardłowej, oddziela śliniankę przyuszną od podżuchwowej, a wraz z jego przebiegiem po stronie bocznej przechodzi tętnica szyjna zewnętrzna.
Unaczynienie
Staw skroniowo-żuchwowy zaopatrują gałązki tętnicy szyjnej zewnętrznej, głównie skroniowej powierzchownej.
Unerwienie
Natomiast unerwienie stawu pochodzi od nerwu żwaczowego i uszno-skroniowego, będących gałęziami nerwu żuchwowego.
Czynność stawu
Ruchy w stawie prawym i lewym zawsze zachodzą równocześnie. Wyróżniamy trzy kierunki ruchów:
- wysuwanie i cofanie żuchwy (ruchy ślizgowe);
- opuszczanie i podnoszenie żuchwy (ruchy zawiasowe);
- ruchy boczne (ruchy żucia).
Podczas ruchów ślizgowych przy wysuwaniu żuchwy głowa żuchwy wraz z krążkiem stawowym ześlizguje się z dołka stawowego do przodu i ku dołowi wzdłuż tylnej powierzchni guzka stawowego na szczyt guzka. Przy otwieraniu ust ruch ślizgowy łączy się z ruchem zawiasowym, natomiast w ruchach żucia żuchwa przesuwa się bocznie.
Zobacz również: Rozluźnianie mięśni – szczęka i żuchwa.
Zablokowanie stawu
W efekcie nadmiernego otwarcia ust, np. podczas ziewania, główka stawowa może przekroczyć do przodu najniższy punkt guzka stawowego. Dalej zatrzymuje się pod wpływem działania mięśni na przedniej powierzchni guzka. Temu jednostronnemu lub obustronnemu zwichnięciu żuchwy niekoniecznie musi towarzyszyć zerwanie torebki stawowej, ponieważ jest ona dostatecznie luźna. W rezultacie chory nie może zamknąć ust. Nastawianie polega na pociąganiu żuchwy najpierw ku dołowi, a następnie skierowaniu jej do tyłu.
Zobacz również: Bruksizm.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
