Rwa kulszowa

Rwa kulszowa (łac. ischias) znana również jako ischialgia. Jest to objaw bólowy wynikający z podrażnienia nerwu kulszowego, występujący zazwyczaj w kończynie dolnej i/lub odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Często kojarzona jest z dyskopatią, jednak ucisk korzenia nerwowego przez krążek międzykręgowy nie jest jedyną możliwą przyczyną tej dolegliwości.

Rwa kulszowa – przyczyny

Nerw kulszowy pochodzi z korzeni nerwowych L4-S3 (splot krzyżowy). Jest najdłuższym i najszerszym nerwem w ciele ludzkim. Biegnie od dolnej części pleców, przez pośladki i nogi w dół, kończąc się tuż poniżej kolana. Nerw ten kontroluje kilka mięśni kończyn dolnych i sprawia, że ten obszar jest wrażliwy na dotyk. Wszystko, co drażni nerw może wywołać ból, który waha się od łagodnego do ciężkiego. Na poziomie kręgosłupa podrażnienie nerwu kulszowego może być spowodowane:

• wypukliną krążka międzykręgowego na poziomie L4, L5 lub S1;
• dysfunkcją stawów kręgosłupa (zaburzenia gry stawowej, zesztywnienie stawu, kręgozmyk);
• stanem zwyrodnieniowym kręgosłupa, zwapnieniami i naroślami kostnymi;
• stanem zapalnym tkanek otaczających nerw kulszowy.

Poniżej, na poziomie miednicy podrażnienie nerwu kulszowego może wynikać z zaburzeń funkcji stawu krzyżowo-biodrowego.

Nerw kulszowy w swoim przebiegu do kończyny dolnej przebija mięsień gruszkowaty. Zwiększone napięcie tego mięśnia może uciskać nerw kulszowy, powodując objaw rwy, w tym przypadku diagnozowany jako zespół mięśnia gruszkowatego.

Czynniki ryzyka

Czynnikiem ryzyka jest to co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Do typowych czynników rwy kulszowej należą:

• wiek – z powodu pogorszenia odżywienia tzw. dysków (krążków międzykręgowych) ludzie w wieku 30-40 lat mają większe ryzyko zachorowania na rwę kulszową. Niemniej jednak również u młodszych osób możemy zaobserwować to schorzenie;
• zawód – wykonywana praca, która np. wymaga podnoszenia ciężkich przedmiotów;
• siedzący tryb życia – ludzie, którzy siedzą przez długi czas i są fizycznie nieaktywni są bardziej narażeni na rozwój rwy kulszowej w porównaniu do osób aktywnych fizycznie;
• niewłaściwa dieta – niedobory powodują degenerację krążka międzykręgowego i gorszą trofikę tkanek, bardzo ważne jest też odpowiednie nawodnienie organizmu;
• nadwaga;
• ciąża.

Rodzaje

Wyróżnia się następujące rodzaje rwy kulszowej:

• ostrą (krótkoterminową) – zazwyczaj nie wymaga profesjonalnego leczenia. Objawy mogą być znacznie zredukowane przy zastosowaniu ogólnie dostępnych leków przeciwbólowych w połączeniu z gorącymi i zimnymi okładami oraz z ćwiczeniami;
• przewlekłą (długoterminową) – może wymagać fizjoterapii, która może obejmować ćwiczenia, zastosowanie ciepła oraz innych technik. W rzadkich przypadkach może być wymagana operacja.

Ostra rwa kulszowa może trwać od 4 do 8 tygodni, natomiast przewlekła rwa kulszowa utrzymuje się znacznie dłużej.

Rwa kulsowa – objawy

Głównym objawem rwy kulszowej jest ból odczuwalny w dolnych okolicach wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego, od dolnej części pleców, przez mięsień pośladkowy, tylną część kończyny dolnej. Ból ten może wahać się od łagodnego bólu do ostrego lub ciężkiego dyskomfortu oraz może ulec pogorszeniu jeśli wciąż stronimy od aktywności fizycznej i prowadzimy siedzący tryb życia. Do innych objawów należą:

• drętwienie, pieczenie wzdłuż przebiegu nerwów;
• mrowienie w stopach i w palcach.

Ciężka rwa kulszowa może utrudnić chodzenie, o ile w ogóle jest ono możliwe. Czasami objawy rwy kulszowej są pogłębiane przez chodzenie lub skłony (zgięcia talii), a zmniejszone podczas leżenia. Łagodzenie bólu przez zmianę położenia może być częściowe lub całkowite.

Diagnostyka

Do stwierdzenia rwy kulszowej w badaniu funkcjonalnym stosuje się test Lasequa. Charakterystycznym objawem wskazującym na rwę jest ból w nodze chorej pojawiający się podczas unoszenia nogi zdrowej.

Innym sposobem jest wywołanie objawu Hoovera, który wykrywa u pacjenta symulację dolegliwości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Dzięki niemu możemy sprawdzić czy rzeczywiście występuje rwa kulszowa. Na poniższym filmie Kamil z naszego Centrum Fizjoterapeuty pokazuje jak wywołać objaw Hoovera:

Stosuje się także dodatkowe badania takie jak RTG w celu określenia dokładnych przyczyn i wykluczenia guza, zwyrodnienia bądź infekcji . Dla stwierdzenia czy przyczyną dolegliwości jest dyskopatia, lekarz może zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego.

Rwa kulszowa – leczenie

Większość przypadków ostrej rwy kulszowej mogą być leczone nieinwazyjnie.

• ogólnie dostępne środki przeciwbólowe – złagodzą objawy, którym jest ból. NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) takie jak np. ibuprofen czy paracetamol;
• ćwiczenia – np. chodzenie czy lekkie rozciąganie;
• okłady zimne (w pierwszych dniach – działanie przeciwbólowe) oraz ciepłe (dla rozluźnienia mięśni) – mogą być pomocne w zmniejszeniu bólu;
• TENS – blokuje sygnały bólowe i powoduje wydzielanie endorfin (hormon szczęścia) – naturalny środek przeciwbólowy.

Leczenie przewlekłej rwy kulszowej zazwyczaj wymaga połączenia środków z części powyższej (leki, ćwiczenia, okłady) oraz metod leczenia takich jak:

• kinezyterapia – może nauczyć ćwiczeń, które wzmocnią mięśnie pleców i poprawią elastyczność kręgosłupa;
• terapia manualna;
• fizykoterapia.

Operacja chirurgiczna może być wskazana, jeśli leczenie nieinwazyjne nie daje efektów i nadal występuje duży ucisk na nerw kulszowy powodując objawy bólowe. Niektóre opcje to:

• lędźwiowa laminektomia – rozszerzenie rdzenia kręgowego w dolnej części pleców, aby zmniejszyć nacisk na nerwy;
• discektomia – częściowe lub całkowite usunięcie przepukliny dysku.

W zależności od przyczyn występowania rwy kulszowej chirurg przeanalizuje korzyści i ryzyko operacji, a także wszystkie bezinwazyjne formy leczenia, aby zaproponować odpowiednią dla danego pacjenta.

Zapobiegania

W niektórych przypadkach nie można zapobiec rwie kulszowej. Jednakże istnieje kilka zmian w stylu życia, które mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju. Warto regularnie ćwiczyć, przy czym treningi powinny być skoncentrowane na wzmacnianiu mięśni (mięśni brzucha i dolnej części pleców) niezbędnych do utrzymania prawidłowej postawy. Ponadto należy pamiętać o właściwej pozycji – stojącej czy siedzącej, prawidłowym podnoszeniu przedmiotów (zwłaszcza ciężkich z ziemi) oraz wyborze odpowiedniego materaca oraz poduszki do spania. Korzystne wydaje się być uczęszczanie na masaże.

Kinezyterapia

Obejmuje ćwiczenia prowadzone w uzdrowiskach, a także poza nimi, czyli np. leczenie domowe rwy kulszowej. Stosuje się ćwiczenia mięśni pośladkowych, kończyn dolnych, brzucha i grzbietu. Ponadto warto wprowadzić ćwiczenia czynne, czynne z oporem pasa barkowego oraz kończyn górnych, ćwiczenia korekcyjne i w basenie, w ciepłej wodzie. Bardzo ważne jest, aby ćwiczenia nie wywoływały bólu u chorego.

Zobacz również: Ćwiczenia w wodzie.

Fizykoterapia

W okresie ostrym stosuje się:

• naświetlanie (promieniowanie podczerwone i światło widzialne). Bardzo ważne jest, aby zabiegi ciepłolecznicze przeprowadzać ostrożnie, ponieważ intensywne ciepło może spowodować wzmożenie bólu;
• galwanizację (poprzeczną) – elektrody równej wielkości układa się od przodu i od tyłu kończyny, wzdłuż kończyny. Przez około 30 minut wykonuje się zabieg o natężeniu 20-30 mA.

W okresie podostrym zaleca się:

• ultradźwięki na przebiegu nerwu kulszowego lub po obu stronach odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Typowa dawka wynosi 0,1-0,2 W/cm2, a czas trwania zabiegu 5-8 minut. Jedna seria powinna zawierać ich 10-12;
• naświetlanie (promieniowanie nadfioletowe), przy czym trzeba pamiętać, aby zgięcia w stawach, a także fałdy skóry znajdowały się pomiędzy naświetlanymi polami.

Z kolei w okresie przewlekłym wykonuje się:

• parafinoterapię – miejscowo oraz segmentarnie;
• galwanizację;
• prądy Traberta (Ultra Reiz) – segmentarnie. Anoda znajduje się w okolicy dolnych kręgów piersiowych i kręgów lędźwiowych, zaś katoda na okolicy kości krzyżowej lub okolicy zajętej bólem. Natężenie do granicy tolerancji chorego;
• prądy diadynamiczne;
• prądy interferencyjne o stałej częstotliwości 100 Hz i podprogowym natężeniu przez około 7 minut;

Inne metody

W leczeniu rwy kulszowej dobrze sprawdzają się następujące rodzaje masażu:

• aparatem Aquavibron;
• klasyczny;
  
• podwodny;
• segmentarny;
• tkanki łącznej.

Ponadto zaleca się kąpiele w wodach leczniczych, peloidoterapię, natryski deszczowe o zmiennej temperaturze. Uzdrowiska o profilu leczniczym ukierunkowanym na schorzenia neurologiczne znajdują się między innymi w miejscowościach takich jak:

• Busko-Zdrój;
• Iwonicz-Zdrój;
• Lądek-Zdrój;
• Przerzeczyn-Zdrój.

	Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej...
	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Wójcik G., Piskorz J., Niecharakterystyczny ból imitujący lewostronną rwę kulszową – opis przypadku, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 3/2015.
2. Cunningham C., Rwa kulszowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.