Nocycepcja to nazwa stosowana w odniesieniu do odbierania i odczuwania bodźców bólowych przez organizm, a także reakcji na ten ból. Jest to możliwe dzięki nocyceptorom (receptorom bólowym) zlokalizowanym w niemal wszystkich tkankach ludzkiego organizmu. Zaburzeniami w obrębie układu nocycepcji zajmuje się lekarz neurolog.
Nocycepcja – co to jest?
Układ nocycepcji tworzy rozproszona sieć połączeń neuronalnych w obrębie struktur obwodowego układu nerwowego oraz ośrodkowego układu nerwowego. Mówiąc w uproszczeniu, to struktury umożliwiające przekazywanie i przenoszenie bodźców bólowych od nocyceptora zlokalizowanego w zwojach korzeni tylnych (DRG) po korę czuciową. Nocycepcja w ujęciu szeregowym wiąże się z przenoszeniem potencjałów czynnościowych wzdłuż włókien nerwowych w konsekwencji zadziałania bodźca drażniącego.
Przykładem takiego bodźca jest choćby stymulacja skóry wysoką temperaturą powyżej 45°C. Informacja ta przewodzona jest w pierwszej kolejności do ciała komórki (tzw. I-rzędowego nocyceptora), umiejscowionego w zwojach korzeni tylnych rdzenia kręgowego. Następnie dendryty tej komórki przesyłają informacje do II-rzędowego neuronu nocyceptywnego mieszczącego się w blaszkach Rexeda. Wysyła on informacje dalej, drogami rdzeniowo-wzgórzowymi znajdującymi się po stronie kontrlateralnej rdzenia, aż do III neuronu znajdującego się w grupie jąder brzusznych i grzbietowych wzgórza.
Ból jest odczuciem subiektywnym i jednocześnie bywa objawem potencjalnego lub rzeczywistego uszkodzenia tkanek. Mechanizm jego powstawania nosi nazwę właśnie nocycepcji. Nocycepcja obejmuje 4 etapy:
- transdukcję – proces przetwarzania bodźca bólowego na impuls elektryczny;
- transmisję – przewodzenie impulsu do rogów tylnych rdzenia i ośrodkowego układu nerwowego;
- modulację – pobudzanie, hamowanie, sumowanie bodźców;
- percepcję – świadomość istnienia bólu, jego ocena, reakcje afektywne i emocjonalne.
Dokładne odczuwanie nocycepcji zależy także od rodzaju receptorów bólowych.
Zobacz również: Sensytyzacja.
Nocyceptory – rodzaje
Wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje nocyceptorów:
- unimodalne – reagują wyłącznie na jeden rodzaj bodźca, zwykle termiczny lub mechaniczny. Lokalizują się w obrębie skóry;
- polimodalne – reagują na wszystkie rodzaje bodźców bólowych, a znaleźć je można w obrębie narządów wewnętrznych. Poza bodźcami mechanicznymi i termicznymi oddziałują więc na bodźce chemiczne;
- ciche – reagują dopiero w odpowiedzi na dłużej działający bodziec, a czynnikiem wyzwalającym reakcję są związki chemiczne uwalniane z uszkodzonych tkanek.
Takie nocyceptory znajdują się niemal we wszystkich tkankach ludzkiego organizmu. Na odczuwanie konkretnych bodźców wpływa jednak nie tylko sam fakt fizjologii nocyceptorów, ale i przebieg nocycepcji wraz z czynnikami modulującymi. Przykładowo na obniżenie progu bólowego mogą mieć wpływ np.:
- bezsenność;
- zmęczenie;
- wszelkie stany chorobowe;
- gniew;
- smutek;
- lęk;
- depresja;
- poczucie izolacji społecznej.
Z kolei czynnikami podwyższającymi próg bólowy i wywołującymi obniżoną nocycepcję są m.in.: wypoczynek, ogólnie dobry stan zdrowia, dobre samopoczucie, zrozumienie innych oraz aktywność towarzyska.
Zaburzenia nocycepcji
Zaburzenia nocycepcji mogą przebiegać na wiele sposobów. Najczęściej mamy do czynienia z nadmierną reakcją na bodźce bólowe, czego klasycznym przykładem jest przeczulica skóry. Tacy pacjenci mogą odczuwać zwykły dotyk jako silny ból, czego przyczyną patologiczną może być choroba psychiczna, choroba nowotworowa czy choroba neurodegeneracyjna. Innym przykładem jest zmniejszone czucie bodźców bólowych, a więc niedoczulica. Wówczas pacjent może nie odczuwać dotyku czy bólu w obrębie określonego fragmentu swojego ciała. Najczęściej wynika to z uszkodzenia zakończeń nerwowych w obrębie skóry czy mięśnia, np. wskutek toczącego się procesu chorobowego, ucisku na korzenie nerwowe przez krążek międzykręgowy czy doznanego urazu mechanicznego.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wypyszewska J., Kopański Z., Kulesa-Mrowiecka M., Rowiński J., Furmanik F., Tabak J., Kieczka-Radzikowska K., Liniarski M. Wybrane cechy anatomiczno-fizjologiczne bólu, Journal of Clinical Healthcare 2/2018.
- Szkutnik-Fiedler D., Sierżant M., Madziała J., Mechanizmy powstawania bólu, Farmacja Współczesna, 6/2013.
- Adamczyk W., Skalski J., Nowak D., Jakubińska M., Kruszyna N., Budzisz A., Szikszay T., Nastaj J. Rozsiany system nocycepcji fizjologicznym podłożem odczuwania bólu u ludzi, Ból 2023, Tom 24, Nr 3, s. 9-14.
