Tenascyna to tak naprawdę nie jeden związek chemiczny, lecz grupa czterech wielodomenowych glikoprotein macierzy zewnątrzkomórkowej. Są nimi: tenascyna C, X, R i W. Wszystkie one pełnią istotną rolę w organizmie człowieka oraz we współczesnej medycynie, dlatego zasługują na szczególną uwagę.
Tenascyna
Tenascyna to grupa wysoce konserwatywnych glikoprotein oligomerycznych. Do tej pory zidentyfikowano 4 białka należące do tej rodziny, a są to: tenascyna C (TN-C), TN-R, TN-W i TN-X. Można też stwierdzić, że tenascyna jest wieloczynnościową glikoproteiną wchodzącą w interakcję między komórkami oraz pomiędzy komórką a zrębem międzykomórkowym. U ssaków wyodrębniono 4 geny kodujące izoformy tenascyny X, C, R, Y, stąd pochodzi właśnie nazwa poszczególnych tenascyn. W przypadku organizmu człowieka geny te są ulokowane na różnych chromosomach. Ujawniają się w poszczególnych okresach życia płodowego i poporodowego. Tenascyny można opisać następująco:
- TN-X – znajduje się głównie w mięśniach, skórze i układzie nerwowym. Jest glikoproteiną o masie 450 kD. Odgrywa ważną rolę w organizacji macierzy zewnątrzkomórkowej, organizacji włókien kolagenowych oraz w procesach adhezji komórkowej. Ponadto angażuje się w procesy metaboliczne kolagenu i organizację włókien elastycznych;
- TN-R – znajduje się w największych ilościach w ośrodkowym układzie nerwowym, zarówno w okresie rozwoju embrionalnego, jak i w tkankach dorosłych;
- TN-W – występuje głównie w tkankach mezenchymalnych, takich jak mięśnie, ścięgna i kości. Jej rola w ustroju wciąż jest badana;
- TN-C – najlepiej poznana i przebadana tenascyna. Odgrywa kluczową rolę podczas morfogenezy: kończyn, nerek, płuc, gruczołów sutkowych, zębów, neuronów, komórek glejowych i rozwijającego się ośrodkowego układu nerwowego. Po narodzinach stężenie białka jest praktycznie niewykrywalne.
Tenescyna w zdrowiu człowieka
W kontekście ludzkiego zdrowia przebadano głównie tenascynę C. Do gwałtownego wzrostu ilości tego związku dochodzi w momencie toczących się procesów patofizjologicznych, a więc głównie pod wpływem: cytokin prozapalnych, czynników wzrostu, hipoksji, reaktywnych form tlenu oraz stresu mechanicznego. Podwyższona ekspresja genu tenascyny C może towarzyszyć procesowi zapalnemu, chorobom autoimmunologicznym, przebudowie tkanek spowodowanej urazem mechanicznym lub chorobom nowotworowym.
W komórkach nowotworowych ekspresja tenascyny jest stymulowana przez kwas retinowy. Białko to bierze udział w procesach adhezji, rozprzestrzeniania się i proliferacji określonych typów komórek. Jako że znajduje się ona głównie w składnikach mezenchymalnych nowotworu, umożliwia migrację komórkową i nowotworzenie naczyń. Wzmożona ekspresja tenascyny jest opisywana w zrębie zmian o typie leukoplakii oraz nowotworach płaskonabłonkowych jamy ustnej i gardła.
Tenascyna C – charakterystyka
Tenascynę C odkryto w 1983 roku podczas badań nad patogenezą glejaka. Od tamtej pory określa się ją różnymi nazwami, np. jako glejowe lub mezenchymalne białko macierzy zewnątrzkomórkowej, antygen miotendionowy, heksabrachion, cytotaktyna, neuronektyna. Jest glikoproteiną o dużej masie cząsteczkowej wahającej się od 220 do 500 kDa i maksymalnej długości 2385 aminokwasów. Gen kodujący tenascynę C umiejscawia się na ramieniu długim chromosomu 9.
Na etapie życia płodowego tenascyna odgrywa wiele istotnych funkcji, m.in. wiąże się z remodelingiem kości. Ogranicza boczny wzrost chrząstki, promuje różnicowanie chondrocytów, uczestniczy w różnicowaniu się komórek kostnych i wpływa na ich morfologię, jak również wspomaga proliferację preosteoblastów. Po narodzinach jej ilość powinna spaść. Wysoki poziom tenascyny C w okresie postnatalnym wiąże się z reguły ze zmianami patologicznymi (chorobowymi).
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Mazur E., Kopczyńska E., Makarewicz R., Potencjalne zastosowanie tenascyny C w diagnozowaniu i leczeniu nowotworów, Journal of Oncology 2013, volume 63, number 6, 463–475.
- Grodecka J., Kobos J., Zielińska-Kaźmierska B., Manowska B., Ocena ekspresji białek podścieliska – tenascyny i fibronektyny – w torbielach i nowotworach zębopochodnych części twarzowej czaszki, Współczesna Onkologia (2009) vol. 13; 1 (22–27).
- Bujak J., Kopytko P., Pawlik A., Tarnowski M., Rola tenascyny C w procesie karcynogenezy, Postępy Biologii Komórki, 3/2019.
