Ataki paniki (inaczej: napady lękowe) podczas występowania, których człowiek odczuwa m.in. obezwładniające czy silne napięcie. Jeśli ataki paniki pojawiają się często lub bez konkretnej przyczyny, są wyjątkowo uciążliwe i uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów zajmuje się lekarz psychiatra bądź psychoterapeuta.
Czym są ataki paniki?
Ataki paniki definiuje się jako nagłe epizody intensywnego lęku przebiegającego z objawami somatycznymi (fizycznymi, np. duszności, wzrost ciśnienia). Wywołane są przeczuciem zagrożenia, nawet jeśli nie jest ono realne i danej osobie nic nie grozi. Zaburzenia lękowe z napadami lęku należą do jednych z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, zaraz po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Manifestują się przewlekłym przebiegiem mogącym znacznie pogorszyć jakość życia i funkcjonowanie chorej osoby.
Według kryteriów diagnostycznych International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10) napad lęku jest okresem intensywnej obawy i dyskomfortu, który zaczyna się nagle, narasta szybko i trwa co najmniej kilka minut, ale nie dłużej niż dwie godziny. Silnemu lękowi towarzyszą takie objawy wzbudzenia wegetatywnego, jak: odczucie bicia lub ciężaru serca albo przyspieszenie jego czynności, pocenie się, drżenie lub dygotanie, suchość w jamie ustnej. Mogą również pojawić się objawy somatyczne pochodzące z klatki piersiowej i brzucha. Są to: utrudnienie oddychania, uczucie dławienia się, bóle lub dyskomfort w klatce piersiowej, nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne. Często występują takie dolegliwości, jak: zawroty głowy, brak równowagi i poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) lub dystansu czy „nierealności” samego siebie (depersonalizacja), uderzenia gorąca lub też uczucie drętwienia i swędzenia. Pacjent ma wrażenie zbliżającej się katastrofy, śmierci, obawia się utraty kontroli, szaleństwa
Ataki paniki – przyczyny
Dokładne przyczyny powstawania ataków paniki wciąż nie zostały poznane, choć wymienia się wiele różnych modeli, takich jak:
- model poznawczy Goldstein i Chambless — przyjmuje, że niektóre wewnętrzne doznania somatyczne stają się bodźcami do warunkowej reakcji paniki. Po kilku takich napadach pacjenci zaczynają być wyczuleni na doznania cielesne i interpretują je jako oznakę zbliżającego się napadu paniki;
- model poznawczy Clarka — zakłada, że napady paniki wynikają z katastroficznych i błędnych interpretacji pewnych doznań fizycznych lub psychicznych. W związku z tym pacjenci mogą być przekonani, że zawroty głowy prowadzą do omdlenia, natomiast przyspieszone bicie serca może świadczyć o nadchodzącym zawale;
- model poznawczy Barlowa — podkreśla istnienie podatności biologicznej występującej u osób z napadami paniki. Przyjmuje więc, że skłonność do bardziej intensywnych i szybszych reakcji wegetatywnych, jakie mogą się pojawić np. po spożyciu kofeiny, w warunkach podwyższonego stężenia dwutlenku węgla, czy zmian hormonalnych, jest uwarunkowana temperamentalnie.
I wiele innych. Etiologia napadów paniki wciąż jest badana.
Diagnostyka
Według ICD-10 celem rozpoznania zaburzenia lękowego z napadami lęku należy stwierdzić kilka ciężkich napadów paniki w okresie miesiąca w okolicznościach, w których brakuje obiektywnego zagrożenia. Jednocześnie koniecznie należy wykluczyć choroby somatyczne (np. cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze), inne choroby psychiczne lub przyjmowanie substancji psychoaktywnych i leków, które mogą wyzwalać napady. Diagnostyka opiera się na szczegółowej rozmowie z pacjentem. Ewentualnie zleca się dodatkowe badania, np. badania krwi czy badanie obrazowe mózgu (jeśli istnieje podejrzenie guzów ośrodkowego układu nerwowego, co także nierzadko wpływa na zachowanie człowieka).
Ataki paniki – leczenie
Leczenie ataków paniki powinno odbywać się w gabinecie psychiatry bądź psychoterapeuty, a metody terapeutyczne zawsze dobiera się indywidualnie do pacjenta. Kluczowa jest jednak terapia poznawczo-behawioralna, dzięki której pacjent uczy się rozumienia swojego problemu, poznaje jego istotę i możliwe czynniki ryzyka, w efekcie czego może nad nimi pracować. Uzupełnieniem leczenia bywa farmakoterapia, jednak jeśli nie jest konieczna, najlepiej z niej zrezygnować. Leczenie może trwać wiele miesięcy, a nawet lat, daje jednak bardzo dobre rezultaty i wyraźnie poprawia jakość życia pacjenta.
Bibliografia
- Weber J., Jak skutecznie pokonać lęki i ataki paniki?, Wydawnictwo Vital, Białystok 2021.
- Wojtas A., Jakuszkowiak-Wojten K., Terapia lęku panicznego w ujęciu poznawczo-behawioralnym, Psychiatria, 6/2010.
- Matyszczak K., Napady paniki – jak przerwać błędne koło, Psychiatria po Dyplomie, 2013.
