Stopa serpentynowa (inaczej: stopa wężowata) to mieszana wada postawy, w której dochodzi do deformacji stopy na trzech różnych płaszczyznach. Stanowi problem niezwykle trudny w leczeniu, a bagatelizowanie go może skutkować nawet utratą funkcji lokomocji i niesprawnością dziecka w późniejszym wieku. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się ortopeda we współpracy z fizjoterapeutą.
Stopa serpentynowa – charakterystyka
Stopa serpentynowa to wada trójpłaszczyznowa, charakteryzująca się przede wszystkim:
- przywiedzeniowym ustawieniem przodostopia względem tyłostopia;
- przyśrodkowym odchyleniem w stawach Lisfranca (stawie stępowo-śródstopnym).
Wada występuje u 1 na 1000 żywo urodzonych noworodków, przy czym u 55% z nich obustronnie. Jednocześnie wyróżnia się stopę serpentynową prostą oraz złożoną. W przebiegu prostej występują:
- przywiedzenie przodostopia;
- koślawość stępu;
- prawidłowe ustawienie śródstopia.
Z kolei przy złożonej pojawiają się:
- przywiedzenie przodostopia;
- koślawość stępu;
- przemieszczenie śródstopia do boku.
W obrazie klinicznym zaobserwować można wklęsły łuk przyśrodkowy stopy oraz wypukły i rozciągnięty łuk zewnętrzny. Łuk przyśrodkowy stopy kieruje się do zwiększonego zgięcia grzbietowego i inwersji wskutek skrócenia mięśnia piszczelowego przedniego. Towarzyszy temu zwiększone napięcie mięśnia przywodziciela palucha i tym samym odwiedzeniowe ustawienie palucha. Aparat torebkowo-więzadłowy po stronie przyśrodkowej stopy ulega skróceniu. Osłabieniu ulegają natomiast mięśnie odpowiedzialne za pronację stopy – głównie mięsień strzałkowy długi i mięsień strzałkowy krótki.
Konsekwencje stopy serpentynowej
Nieleczona stopa serpentynowa uniemożliwia prawidłowe obciążanie jej podczas nauki chodu, czyli w okolicach 1. roku życia. Dziecko nie jest w stanie nauczyć się właściwie stać i chodzić, nie mówiąc już o bardziej złożonych aktywnościach, takich jak skakanie czy bieganie. Stopa serpentynowa wpływa negatywnie na napięcie mięśniowe całej kończyny dolnej, rzutuje na stawy biodrowe oraz kręgosłup dziecka. Wyzwala szereg innych wad postawy – im jest ich więcej, tym rehabilitacja staje się bardziej skomplikowana i czasochłonna. Dlatego tak ważne jest, aby leczyć stopę serpentynową najwcześniej, jak to możliwe.
Stopa serpentynowa – przyczyny
Stopa serpentynowa kształtuje się już w łonie kobiety, jest więc wadą wrodzoną. Wciąż nie wiadomo jednak, co dokładnie doprowadza do jej rozwoju. Sugeruje się, że na jej wystąpienie wpływa szereg czynników ryzyka takich jak mutacje genów, aberracje chromosomowe, nałogi i choroby zakaźne kobiety ciężarnej, narażenie na toksyny i inne.
Stopa serpentynowa – leczenie
Stopy serpentynowe wymagają indywidualnej analizy popartej badaniami RTG, aby uwidocznić dokładne ustawienie poszczególnych stawów i kości. Na tej podstawie można ustalić postępowanie lecznicze. W zależności od rodzaju i stopnia deformacji stopy, lekarz ortopeda może podjąć decyzję o jednoetapowej operacji korekcyjnej, często jednak wystarczająca okazuje się być rehabilitacja, czyli leczenie zachowawcze. Każdy przypadek musi być osobno skonsultowany ze specjalistami. Także jeśli wykonana była operacja, rehabilitacja jest nieodłącznym elementem postępowania.
Złotym standardem rehabilitacji stopy serpentynowej jest trójpłaszczyznowa terapia manualna stóp. To neurofizjologiczna metoda uwzględniająca fizjologiczny rozwój stóp dziecka, wykorzystująca chwyty diagnostyczne i terapeutyczne wraz z elementami terapii manualnej. Ważnym jej elementem jest umiejętne bandażowanie stóp elastyczną, niekrępującą ruchów taśmą. Poza trójpłaszczyznową terapią manualną stóp stosuje się techniki PNF, klasycznej ortopedycznej terapii manualnej (np. Kaltenborn-Evjenth), kinesiotaping i różnego rodzaju masaże pozwalające na opracowanie tkanek miękkich. Jeśli dziecko jest starsze, wdraża się indywidualnie dobrane ćwiczenia.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Zukunft-Huber B., Trójwymiarowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2020.
- Suder A., Gniadek A., Trójwymiarowa manualna terapia stóp sierpowatych – studium przypadku, Rehabilitacja w Praktyce, 5/2019.
