Odleżyna jest uszkodzeniem skóry i tkanek leżących w jej głębszych warstwach. Niestety stanowi częste zjawisko wśród pacjentów długotrwale leżących. Niezwykle ważna jest terapia przeciwodleżynowa, aby zapobiec powstawaniu ran. W leczeniu już powstałych odleżyn najistotniejszą rolę odgrywa fizjoterapia.
Charakterystyka odleżyn
Odleżyna powstaje w wyniku długotrwałego ucisku, tarcia lub obu tych czynników jednocześnie. Należy do trudno gojących się ran o przewlekłym charakterze. Szacuje się, że odleżyny występują w 70% przypadków u osób po 65 roku życia.
W głównej mierze problem ten dotyczy pacjentów geriatrycznych, ortopedycznych oraz intensywnej terapii, ponieważ właśnie te osoby narażone są na długotrwałe obniżenie aktywności fizycznej i unieruchomienie.
Miejsca szczególnie narażone na odleżyny to okolica;
- potyliczna;
- łopatek;
- pośladków;
- kości krzyżowej;
- kości ogonowej;
- guzów kulszowych;
- łokci;
- pięt;
- uszu.
Klasyfikacja ran (stopnie odleżyn)
Według wytycznych NPUAP wyróżnia się 4 stopniową skalę zaawansowania odleżyn. Jej głównym kryterium jest głębokość uszkodzonych tkanek skóry. Prezentuje się następująco:
- I stopień – niewielkie zmiany ograniczone do zachowującej ciągłość skóry: zaczerwienie, zmiany temperatury czy konsystencji tkanek;
- II stopień – częściowe uszkodzenie naskórka lub skóry właściwej w postaci pęcherzy, otarcia lub powierzchownej nadżerki;
- III stopień – uszkodzenie skóry na całym jej przekroju, owrzodzenie sięgające tkanki podskórnej, odsłaniające powięź;
- IV stopień – głębokie owrzodzenie obejmujące mięśnie, kości oraz stawy.
Zobacz również: Skóra – budowa.
Trafne rozpoznanie stadium klinicznego jest niezwykle istotne w procesie leczniczym, gdyż wpływa na właściwy dobór terapii (żywienie, opatrunki, sprzęt pomocniczy).
Odleżyna – leczenie
Celem prowadzonej fizjoterapii jest między innymi usprawnienie miejscowego ukrwienia i działanie przeciwbólowe. Jeśli pojawi się odleżyna, ważne jest jak najwcześniejsze wprowadzenie leczenia.
Fizykoterapia
- Galwanizacja – elektroda czynna (katoda) umieszczana jest na podkładzie wysyconym roztworem soli kuchennej. Powinna znajdować się na odleżynie. Z kolei elektrodę bierną (anodę) układa się przeciwlegle. Natężenie wynosi od 5 do 10 mA. Czas trwania jest różny i zależy od potrzeb pacjenta. Waha się od 10 do 15 minut, a zabieg można wykonywać kilkukrotnie w ciągu dnia.
- Fen (suszarka ręczna) – mikromasaż gorącym powietrzem okolicy odleżyny z odległości umożliwiającej odczucie przyjemnego ciepła przez 5-15 minut. Można powtarzać kilkukrotnie w ciągu dnia.
- Promieniowanie podczerwone z filtrem czerwonym.
- Okłady z lodu – krótkotrwałe dookoła odleżyny przy zachowaniu ostrożności.
- Promieniowanie nadfioletowe – celem jest działanie bakteriobójcze oraz pobudzanie odnowy zniszczonej tkanki skórnej. Dawkowanie promieni nadfioletowych powinno być bardzo ostrożne, obliczane tylko i wyłącznie na podstawie wcześniej określonej dawki progowej (biodoza).
- Jonoforeza – przy wykorzystaniu 0,5 – 1% chlorowodorku nowokainy celem przyspieszenia ziarninowania ubytku. Natężenie od 4 do 8 mA, czas trwania zabiegu wynosi około 20 minut.
- Ultradźwięki – wykonywane przez sprzężenie parafiną ciekłą – labilnie dookoła otoczenia odleżyny. Dawka: 0,3 – 0,5 W/cm2. Czas trwania: 5-8 minut. Zabieg wykonuje się co drugi dzień.
- Laseroterapia niskoenergetyczna – przyspiesza gojenie się ran, ponieważ wpływa na zdolności naprawcze skóry. Dodatkowo poprawia mikrokrążenie oraz powoduje wzrost stężenia hormonów. Zabieg aplikuje się na okolice rany, dookoła niej.
Masaż klasyczny
Jego celem jest zapobieganie powstawaniu odleżyn podczas dłuższego przebywania w łóżku. Można zatem stwierdzić, że działa nie tyle leczniczo, co profilaktycznie. Swoją rolę pełni bardzo dobrze, gdyż pobudza mikrokrążenie skóry, tkanki są dotlenione i odżywione, a w efekcie znacznie zmniejsza się ryzyko powstawania odleżyn. Jeśli dojdzie do powstania odleżyny należy zrezygnować z masażu w tym miejscu, aby nie uszkodzić delikatnej skóry pacjenta.
Kinezyterapia
Kinezyterapia obejmuje częste zmiany pozycji ciała chorego, ćwiczenia zapobiegające zmniejszeniu zakresu ruchu w stawach oraz osłabieniu mięśni, ćwiczenia wpływające na poprawę ukrwienia tkanek oraz ćwiczenia oddechowe – wpływające na pobudzenie przemiany materii. Ćwiczenia powinny być wykonywane nawet kilkukrotnie w ciągu dnia.
Zobacz również: Odleżyny – leczenie i profilaktyka.
Bibliografia
- Radzimińska A., Stettler D., Weber-Rajek M. (i inni), Metody fizykalne w terapii odleżyn, Journal of Education, Health and Sport, 5/2015.
- Wesołowski R., Gackowska M., Woźniak A. (i inni), Odleżyny jako problem interdyscyplinarny – rola fizjoterapeuty oraz dietetyka w procesie leczniczym, Wiosna młodych fizjoterapeutów, tom I, 2013.
- Kruk-Kupiec G., Profilaktyka przeciwodleżynowa, poradnik dla pacjentów i ich rodzin, Piekary Śląskie 2009.
Polecane produkty:
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... | |
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
Jedna odpowiedź
Można także stosować kremy do zapobiegania. Jest ich sporo na rynku. Ja ostatnio stosuje dla moich pacjentów Balsam Q, posiada właściwości antygrzybicze.