Erytropoetyna (EPO) to glikoproteinowy hormon peptydowy należący do cytokin. Jej główną funkcją jest zwiększanie ilości erytrocytów i tym samym stężenia hemoglobiny we krwi. Stanowi podstawowy czynnik wzrostowy układu erytroblastycznego.
Budowa chemiczna
Jedna cząsteczka erytropoetyny zbudowana jest ze 165 aminokwasów. Zawiera w swoim składzie około 40% węglowodanów, wśród których 11% stanowią reszty kwasu sialowego. Reszty te są niezwykle ważne dla utrzymania prawidłowej aktywności oraz stabilności cząsteczki. Strukturę II-rzędową stabilizują wiązania dwusiarczkowe, które odgrywają kluczową rolę w biologicznej aktywności hormonu.
Synteza
Erytropoetyna to białko o masie cząsteczkowej 18 kDa, wytwarzane u ludzi dorosłych w 85% w nerkach i w 15% w wątrobie. Głównym miejscem syntezy są jednak komórki śródbłonka naczyń włosowatych otaczających kanaliki nerkowe w korze nerek. Wątroba stanowi główne miejsce syntezy w życiu płodowym.
Zmniejszenie prężności tlenu w nerkach jest zasadniczym czynnikiem zwiększającym wydzielanie EPO do krwi. Dochodzi do tego np. w wyniku utraty krwi lub przewlekłej hipoksji związanej z przebywaniem na dużych wysokościach. Również aminy katecholowe zwiększają jej wydzielanie poprzez receptory beta-adrenergiczne.
Usuwanie erytropoetyny
Erytropoetyna jest metabolizowana przede wszystkim w wątrobie, tylko 5% zostaje wydalone wraz z moczem w postaci niezmienionej.
Funkcje erytropoetyny
Erytropoetyna jest zasadniczym czynnikiem wzrostowym pobudzającym erytrocytopoezę w szpiku kostnym. Działanie to polega na stymulacji proliferacji i różnicowania komórek prekursorowych do dojrzałych erytrocytów. Obniżenie stężenia tlenu powoduje zwiększenie wytwarzania erytropoetyny oraz wzrost ilości erytrocytów. To z kolei wpływa na zahamowanie syntezy EPO i zmniejszenie jej stężenia we krwi. Dzięki temu mechanizm działa sprawnie regulując funkcje fizjologiczne organizmu.
W ostatnich latach wykazano, że EPO może pobudzać angiogenezę w komórkach prawidłowych i nowotworowych. Dzięki temu może bezpośrednio wpływać na wzrost guza i hamować apoptozę hamując powstawanie przerzutów nowotworowych. Może również zmieniać wrażliwość tkanek na chemioterapię i radioterapię. W niewielkim stopniu hormon może także wpływać stymulująco na pozostałe komórki układu krwionośnego.
Najnowsze badania przeprowadzone w Zurychu wskazują, że erytropoetyna może wpływać na mózg, między innymi znacznie poprawiając motywację do działania.
Normy erytropoetyny we krwi
Średnie stężenie endogennej erytropoetyny u dorosłego, zdrowego człowieka waha się w granicach 5-30 mj./ml. Stężenie to może wzrastać nawet kilkaset razy powyżej normy w przypadku niedotlenienia organizmu lub przy niedokrwistości. Najwyższe stężenie hormonu we krwi obserwuje się w godzinach nocnych, natomiast najniższe tuż po przebudzeniu się, w godzinach porannych.
Erytropoetyna w medycynie
W Polsce dostępne są 2 rodzaje erytropoetyny w medycynie. Wykazują identyczną aktywność biologiczną, a różnice między nimi wynikają głównie z ich struktury. Skuteczność tych środków można zwiększyć stosując jednocześnie suplementację żelaza.
Erytropoetynę stosuje się do leczenia niedokrwistości, także tej w przebiegu chorób nowotworowych. Najbardziej typowym wskazaniem do zastosowania EPO jest niedokrwistość w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek. Pozytywne efekty takiej terapii widać aż u 95% pacjentów. Hormon stosuje się również przy niedokrwistościach związanych z różnego rodzaju zakażeniami.
Do najczęstszych skutków ubocznych stosowania EPO zalicza się nadciśnienie tętnicze i miejscową bolesność po iniekcji, jeśli sposobem podania substancji będzie zastrzyk. U pacjentów z chorobami nerek niekiedy obserwowano wzrost ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych, jednak w pozostałej grupie pacjentów EPO nieznacznie podwyższała liczbę trombocytów, poprawiała ich funkcję i zwiększała reaktywność.
Bibliografia
- Korycka A., Szmigielska-Kapłon A., Robak T., Białka stymulujące erytropoezę i ich rola w leczeniu niedokrwistości w chorobach nowotworowych, Acta Hameatologica Polinica, 1/2006.
- Gołębiowska-Staroszczyk S., Matysiak M., Adamowicz-Salach A., Albrecht-Stanisławska K., Sobocińska-Mirska A., Erytropoetyna – alternatywne leczenie niedokrwistości u niemowląt, Hematologia, 2/2011.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Żelazo - wsparcie dla hemoglobiny
Spirulina + Żelazo od bioalgi jest 100% naturalnym, roślinnym źródłem żelaza. Jest bardzo dobrze przyswajalne przez organizm człowieka, dzięki czemu uzupełnia niedobory żelaza, ale również innych, ważnych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego Zobacz więcej... |
