Katatonia to jedna z endogennych chorób psychicznych, kwalifikowana zwykle jako postać schizofrenii. Przejawia się między innymi ograniczeniem lub zerwaniem rzeczowego kontaktu z chorym na tle objawów osłupienia lub wręcz przeciwnie – niespecyficznego pobudzenia.
Co to jest katatonia?
Katatonia od dawna uznawana była za zespół objawów mogących współwystępować z różnymi jednostkami chorobowymi – głównie w zaburzeniach nastroju i chorobach psychicznych. Aktualnie jednak katatonię traktuje się jako odrębny zespół neuropsychiatryczny występujący w różnych zespołach psychopatologicznych:
- schizofrenii;
- chorobie afektywnej dwubiegunowej;
- upośledzeniu umysłowym;
- chorobach neurologicznych;
- zaburzeniach metabolicznych;
- zatruciach.
To stan mogący nawet zagrażać życiu pacjenta. Powinien być diagnozowany i leczony jako odrębna jednostka czy zaburzenie. Z pewnością katatonia wymaga specjalistycznego podejścia i kompleksowego, celowanego leczenia.
Zobacz również: Psychoza.
Z czego wynika katatonia?
Uważa się, że głównym czynnikiem prowadzącym do rozwoju katatonii jest niedostateczna aktywność dopaminergiczna, szczególnie dotycząca receptora D2. W efekcie zmniejszenie aktywności tego receptora prowadzi do zwiększenia uwalniania glutaminianu, najważniejszego neuroprzekaźnika pobudzającego.
Odzwierciedla to fizjologiczne dążenie do zwiększenia aktywności dopaminy za pośrednictwem glutaminianu, który reguluje uwalnianie katecholamin i bezpośrednio angażuje się w regulację dopaminy. Wiadomo również jednak, że glutaminian działa neurotoksycznie w związku z powodowaniem stanu nadmiernego pobudzenia. To z kolei prowadzi do uszkodzenia neuronów i może wywoływać objawy podobne do katatonii.
Czemu towarzyszy katatonia?
Katatonia może wystąpić w przebiegu:
- zaburzeń neurologicznych – m.in. zawał mózgu, wylewy podpajęczynówkowe, tętniaki mózgu, choroby układu pozapiramidowego, zakrzepica żył korowych, padaczka, wodogłowie, narkolepsja, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty;
- chorób infekcyjnych – m.in. borelioza, gruźlica, kiła, AIDS, dur brzuszny;
- zaburzeń psychicznych – m.in. schizofrenia, zaburzenia afektywne, zaburzenia konwersyjne;
- zaburzeń metabolicznych – m.in. kwasica cukrzycowa, niewydolność nerek, niewydolność wątroby.
Dodatkowo należy wspomnieć, że katatonia może wystąpić w trakcie długotrwałego przyjmowania niektórych leków oraz substancji toksycznych. Przykładem takich leków są: neuroleptyki, morfina, środki działające depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy czy aspiryna. Z kolei substancjami toksycznymi mogącymi spowodować katatonię są gaz ziemny, amfetamina, alkohol.
Objawy katatonii
Katatonia to zespół objawów charakteryzujący się zróżnicowanym obrazem klinicznym. Najbardziej typowe objawy (gibkość woskowa, przybieranie dziwacznych póz) nie muszą być obecne. Dodatkowo w przebiegu katatonii może wystąpić może zarówno pobudzenie, jak i znieruchomienie czy osłupienie. Sprawia to, że rozpoznanie tego stanu nie jest prostym zadaniem.
W rezultacie, do najczęściej opisywanych objawów zalicza się:
- mutyzm – całkowity brak komunikacji werbalnej, czemu nie zawsze towarzyszy znieruchomienie;
- zastyganie – chwilowe zatrzymywanie aktywności ruchowej;
- znieruchomienie;
- długotrwałe zatrzymywanie aktywność ruchowej, przy czym reakcja na bodźce zewnętrzne często zostaje zachowana;
- osłupienie – bezruch połączony z mutyzmem;
- negatywizm – pacjent opiera się badaniu, używając do tego adekwatnej siły;
- pobudzenie – bezcelowa aktywność ruchowa nieprowokowana żadnym czynnikiem zewnętrznym.
Do pozostałych objawów zalicza się gibkość woskową, bierną uległość czy katalepsję (specyficzne zesztywnienie mięśni). Objawów do tej pory wyszczególniono jednak kilkadziesiąt, przy czym wiele z nich wykazuje skrajną przeciwność.
Zobacz również: Apatia.
Leczenie katatonii
Najczęściej stosowanym środkiem farmakologicznym z wyboru jest lorazepam, ze względu na właściwości farmakokinetyczne. Niejednokrotnie potwierdzono również skuteczność terapii elektrowstrząsowej. W chronicznej katatonii niską skuteczność przypisuje się benzodiazepinom. Odsetek pozytywnych reakcji na działanie tych leków wynosi bowiem zaledwie 8%. Można ten podsumować, że leczenie katatonii opiera się przede wszystkim na odpowiednio dobranej farmakoterapii.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Carroll B., Lee J., Appiani F., Thomas C., Farmakoterapia katatonii, Psychiatria po Dyplomie, 4/2010.
- Terlikowska M., Nasierowski T., Diagnostyka i leczenie zespołów katatonicznych, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 7/1998.
- Remberk B., Szostakiewicz Ł., Kałwa A., Bogucka-Bonikowska A., Borowska A., Racicka-Pawlukiewicz E., Czym jest katatonia u dzieci i młodzieży, Psychiatria Polska, 4/2020.
- Burkiewicz A., Kummer Ł., Stasiuk J., Krótkotrwała poprawa stanu psychicznego po podaniu diazepamu w przewlekłej schizofrenii katatoniczej, Geriatria, 9/2015.
