Morfina stanowi silny lek przeciwbólowy z grupy czystych agonistów receptorów opioidowych. Stosuje się ją w ratownictwie medycznym i farmaceutyce, jednak należy mieć na względzie jej uzależniające działanie.
Fizjologia morfiny
Morfina szybko wchłania się po podaniu podskórnym, dożylnym oraz domięśniowym. Po podaniu doustnym ulega tak zwanemu efektowi pierwszego przejścia, czyli wychwytywaniu przez wątrobę i metabolizmowi podczas pasażu przez ten narząd.
Po podaniu doustnym około 60% dawki zostaje wydalone wraz z moczem, przy czym proporcje ilościowe wydalanych związków zależą od pH. W związku z tym, w kwaśnym moczu będzie więcej wolnej morfiny, natomiast mocz alkaliczny będzie zawierał morfinę sprzężoną z kwasem glukuronowym. Z kolei po podaniu pozajelitowym wydala się wraz z moczem około 90% dawki.
W przypadku podania roztworów wolnych morfiny maksymalne stężenie w osoczu uzyskuje się już po około 15-30 minutach. Natomiast po podaniu doustnym w formie tabletek maksymalne stężenie uzyskuje się po godzinie i dłużej. Średni czas działania substancji wynosi do 5 godzin.
Do 40% substancji wiąże się z białkami osocza.
Działanie morfiny
Morfina wykazuje silne działanie przeciwbólowe poprzez wiązanie się z podklasami trzech głównych receptorów opioidowych. Działa na kilka sposobów. Przede wszystkim hamuje przewodnictwo bólu w rdzeniu kręgowym poprzez blokowanie dróg zstępujących, które nasilają jego intensywność. Działa również bezpośrednio w mózgu obejmując ośrodki odpowiedzialne za czucie.
Konkretne efekty i miejsce działania morfiny zależą od lokalizacji jej podania. Przykładowo, morfina stosowana systemowo wywołuje efekt przeciwbólowy w mózgu i tkankach obwodowych, jednak praktycznie wcale nie działa na poziomie rdzenia kręgowego. Efekt na tym poziomie uzyskuje się dopiero po podaniu leku podpajęczynówkowo.
Ponadto morfina kurczy mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, czego skutkiem jest między innymi kurcz odźwiernika, opóźnienie opróżniania żołądka czy wzrost ciśnienia w drogach żółciowych oraz moczowych.
Zobacz również: Kodeina.
Skutki uboczne
Przyjmowanie morfiny może wiązać się z wystąpieniem następujących reakcji niepożądanych:
- depresja ośrodka oddechowego;
- sedacja;
- zaparcia;
- nudności i wymioty;
- nadmierna suchość w ustach;
- nadmierne pocenie się;
- zaburzenia snu;
- problemy z oddawaniem moczu;
- zaburzenia nastroju i dysfunkcje poznawcze;
- skurcze mięśniowe lub napady padaczkowe;
- halucynacje.
Dobrze poznanymi skutkami ubocznymi długotrwałego stosowania leku są tolerancja i fizyczne uzależnienie. Wówczas, po odstawieniu podawanej dotychczas dawki pojawiają się objawy abstynencyjne. Z kolei mianem tolerancji określa się zmniejszoną podatność organizmu na działanie określonej substancji, w tym przypadku morfiny.
W związku z tym, że morfina powoduje senność, ospałość, obniżenie koncentracji i koordynacji oraz spowolnienie myślenia, po jej zastosowaniu należy zrezygnować z kierowania pojazdami i obsługi maszyn mechanicznych.
Dawkowanie
Dawkowanie substancji zależy od nasilenia bólu. Przy mniejszych dolegliwościach bólowych wystarczy około 5-10 mg s.c., natomiast silne bóle wymagają dwukrotnego zwiększenia tej dawki. Czas działania i efekt przeciwbólowy zależą jednak nie tylko od podanej dawki, ale również od miejsca jej podania. Znacznie silniejsze działanie przeciwbólowe uzyskuje się po podaniu pozajelitowym, ponieważ wchłanianie z przewodu pokarmowego jest niepełne i powolne. Dawkowanie należy dobrać indywidualnie do pacjenta. Trzeba bowiem wziąć pod uwagę nie tylko intensywność bólu, ale również wiek pacjenta i jego ogólny stan zdrowia. Przykładowo, u starszych pacjentów zaznacza się wyższe stężenie morfiny we krwi, przez co i efekt przeciwbólowy będzie większy.
Zastosowanie morfiny
Morfinę stosuje się w przypadku większości rodzajów silnych bólów. Najczęściej w ratownictwie medycznym wykorzystuje się ten lek do opanowania bólu zawałowego i towarzyszącego mu niepokoju. Często podaje się ją także pacjentom z zaawansowaną chorobą nowotworową, a także obrzękiem płuc wywołanym ostrą niewydolnością lewokomorową.
Bibliografia
- Krajnik M., Żylicz Z., Mechanizmy działania przeciwbólowego opioidów, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
- Babuśka-Roczniak M., Roczniak W., Morfina w ratownictwie medycznym, Na Ratunek, 5/2012.
- Sjogren P., Żylicz Z., Następstwa kliniczne metabolizmu morfiny, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2004.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
