Mezenchyma (inaczej: tkanka łączna mezenchymalna, tkanka łączna zarodkowa) to jedna z rodzajów tkanki łącznej występująca niemal wyłącznie w okresie zarodkowym. To właśnie z niej w późniejszym czasie różnicują się wszystkie inne tkanki, w tym tkanka kostna, tkanka chrzęstna czy tkanka mięśniowa. Pojęcie „mezenchyma” bywa wykorzystywane również w odniesieniu do niższych bezkręgowców.
Co to jest mezenchyma?
W odniesieniu do niższych bezkręgowców mezenchymą nazywamy galaretowatą substancję międzykomórkową, zawierającą nieliczne, ameboidalne komórki. Wypełnia przestrzeń między ektodermą i endodermą u tych gatunków. Z kolei w odniesieniu do człowieka, mezenchyma jest tkanką zarodkową pochodzenia głównie mezodermalnego. Jej elementy komórkowe pochodzą od pierwotnych listków zarodkowych i mają charakter totipotencjalny. Oznacza to, że wykazują zdolność różnicowania się we wszystkie inne komórki czy tkanki.
Mezenchyma składa się z komórek gwiaździstych połączonych ze sobą długimi wypustkami tworzącymi rozległą sieć. Oczka sieci wypełnia substancja międzykomórkowa, zawierająca galaretowatą, silnie uwodnioną istotę podstawową i włókna pre kolagenowe. Zainteresowanie mezenchymą w ostatnich latach znacznie wzrosło, ponieważ jej komórki rozproszone w dojrzałej tkance mogą przekształcać się w każdy typ komórek potrzebnych do regeneracji tkanki łącznej, np. fibroblasty tkanki łącznej właściwej, chondrocyty tkanki chrzęstnej, osteocyty tkanki kostnej itd. W efekcie potencjalnie można wykorzystywać je do odbudowy zniszczonych chorobowo tkanek i narządów.
Mezenchyma – funkcje
Tkanka łączna mezenchymalna pełni głównie funkcję budulcową i rozwojową. To właśnie z niej na późniejszych etapach rozwoju płodu różnicować się mogą wszystkie inne komórki, np. tkanki kostnej, mięśniowej, chrzęstnej czy tłuszczowej. Bez mezenchymy niemożliwy byłby rozwój organizmów żywych. Można powiedzieć, że mezenchyma jest rozwijającą się tkanką łączną zarodka, wywodzącą się głównie z mezodermy. U kręgowców mezoderma powstająca w procesie gastrulacji daje początek:
- tkance łącznej;
- chrząstce;
- kościom;
- ścięgnom;
- mięśniom;
- strunie grzbietowej;
- krwi;
- szpikowi kostnemu;
- limfie;
- nabłonkowi naczyń krwionośnych i limfatycznych;
- nabłonkowi wyścielającemu nerki, moczowody, gonady, przewody płciowe, korę nadnerczy.
I wielu innym tkankom.
Mezenchyma w medycynie
W ostatnich latach popularność zaczęła zdobywać terapia mezenchymalnymi komórkami macierzystymi. Mezenchymalne komórki macierzyste stanowią populację komórek prekursorowych, które charakteryzują się jak inne komórki macierzyste zdolnością do samoodnawiania, czyli posiadają skłonność wytwarzania komórki potomnej podobnej do komórki macierzystej. Udowodniono, że komórki te regenerują chrząstki, kości, więzadła, nerwy. Działają też przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Choć mezenchyma występuje głównie w okresie zarodkowym, naukowcy odnaleźli jej niewielkie źródła również w tkankach organizmów dorosłych. Pobranie i wyizolowanie ich może dać początek niezwykle interesującej i skutecznej medycynie nowoczesnej.
Pobranie i pierwsze podanie komórek macierzystych mezenchymalnych odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, jeszcze tego samego dnia. Komórki te można pobrać z różnych tkanek, np. szpiku kostnego lub tkanki tłuszczowej, konieczne jest jednak późniejsze wyizolowanie ich i oczyszczenie w warunkach laboratoryjnych. Następnie komórki umieszcza się w ciele pacjenta za pomocą iniekcji, np. dostawowych. Tym samym można leczyć kontuzje stawów, zmiany zwyrodnieniowe stawów w I i II stopniu zwyrodnienia oraz entezopatie. Terapia macierzystymi komórkami mezenchymalnymi może być także alternatywą dla wielu pacjentów kwalifikowanych do alloplastyki stawów. Zabieg podania komórek do stawu wymaga często 2-3 krotnego powtórzenia po miesiącu lub po pół roku.
Jednak tego typu terapia znajduje więcej zastosowań, nie tylko w ortopedii. Komórki macierzyste można wykorzystywać do leczenia m.in. następujących chorób: ostre białaczki (w tym przewlekłe), zespół mielodysplastyczny, choroby spowodowane defektem komórki macierzystej, zespoły mieloproliferacyjne, zespoły rozrostowe układu chłonnego, choroby związane z zaburzeniami bądź brakiem funkcji enzymów i wiele innych.
Polecane produkty:
![]() |
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
![]() |
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Urbanek A., Jedno istnieje tylko zwierzę… myśli przewodnie biologii porównawczej, Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2007.
- Sadler T., Langman J., Langman’s medical embryology. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2006.
- Mziray M., Żuralska R., Domagała P., Postrożny D., Zastosowanie mezenchymalnych komórek amcierzystych w medycynie regeneracyjnej – przegląd badań, Pielęgniarstwo Polskie, 2/2018.