Kortyzon

Kortyzon to hormon steroidowy, a więc zaliczany do grupy glikokortykosteroidów. Jego synteza następuje w obrębie kory nadnerczy. Wykazuje słabą aktywność bezpośrednią, dopiero po przemianie do kortyzolu jego metabolizm staje się wielokrotnie większy.

Funkcje kortyzonu

Kortyzon wykazuje aktywność dopiero po przemianie do kortyzolu, przez co omawiając jego funkcje, w rzeczywistości zazwyczaj ma się na myśli funkcje kortyzolu. Można je scharakteryzować w odniesieniu do poszczególnych układów organizmu, ponieważ wpływ kortyzonu na ustrój jest dość obszerny. Przede wszystkim warto omówić działanie tego hormonu na gospodarkę węglowodanową, czyli:

• pobudzanie glukoneogenezy w wątrobie;
• nasilanie syntezy glikogenu w wątrobie, dzięki czemu powstaje zapas łatwo dostępnej glukozy na czas wysiłku fizycznego lub dłuższej przerwy międzyposiłkowej;
• zmniejszanie zużycia glukozy w tkankach obwodowych – mięśniowej, tłuszczowej, limfatycznej i łącznej.

W rezultacie zwiększa się pula glukozy wykorzystywanej przez różne narządy, przede wszystkim niezbędnej w procesach metabolicznych ośrodkowego układu nerwowego (OUN), nerek i erytrocytów. Spośród syntetycznych pochodnych kortyzolu jedynie triamcynolon nie zwiększa stężenia glukozy we krwi, ponieważ znacznie silniej niż inne glikokortykoidy pobudza w wątrobie syntezę glikogenu.

Wpływ na gospodarkę białkową i tłuszczową obejmuje:

• pobudzanie rozpadu białek w tkankach obwodowych (głównie w mięśniach), z uwalnianiem aminokwasów wykorzystywanych w glukoneogenezie;
• pobudzanie syntezy białek w wątrobie;
• pośredni udział w rozwoju otyłości, głównie typu centralnego, poprzez pobudzanie łaknienia i w związku z wpływem na metabolizm glukozy;
• pobudzanie rozpadu tłuszczów, z uwalnianiem glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Z kolei wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową obejmuje:

• zwiększenie wchłaniania zwrotnego jonów sodu i wody w cewkach nerkowych oraz zmniejszenie wydzielania sodu przez gruczoły ślinowe, gruczoły potowe i gruczoły wydzielnicze przewodu pokarmowego;
• nasilanie wydalania potasu, jednak w stopniu znacznie mniejszym, niż to czynią mineralokortykoidy;
• zwiększanie przesączania kłębuszkowego.

Działania te zapewniają utrzymanie prawidłowej homeostazy oraz wzrost, rozwój i funkcjonowanie organizmu.

Kortyzon w medycynie

W celach leczniczych zsyntetyzowano pochodne kortyzolu, o nieznacznie zmodyfikowanej budowie chemicznej, nasilając w ten sposób działanie glikokortykosteroidowe, a ograniczając zatrzymywanie sodu i wody. Tylko niektóre leki (hydrokortyzon, prednizolon, metyloprednizolon, deksametazon, triamcynolon) mogą wywierać w ustroju efekty biologiczne.

Syntetyczne pochodne kortyzolu, stosowane w dawkach przewyższających fizjologiczną syntezę, znalazły szerokie zastosowanie w lecznictwie dzięki działaniu przeciwzapalnemu i immunosupresyjnemu. Mechanizmy tych działań to przede wszystkim:

• hamowanie aktywności fosfolipazy A2 – kluczowego enzymu w wytwarzaniu prostaglandyn;
• zwiększenie ekspresji lipokortyny;
• zmniejszenie wytwarzania cytokin prozapalnych (np. TNF);
• hamowanie proliferacji komórek;
• hamowanie migracji leukocytów;
• nasilanie apoptozy limfocytów T.

Podsumowując, kortyzon w medycynie jest stosowany głównie jako środek przeciwzapalny. Znajduje więc zastosowanie w leczeniu wszystkich chorób przebiegających ze stanami zapalnymi, ale nie tylko. Przykłady:

• układowe choroby tkanki łącznej;
• niektóre choroby skórne, np. wypryski czy atopowe zapalenie skóry;
• stan po przeszczepie narządów;
• pierwotna niedoczynność kory nadnerczy.

Preparaty zawierające kortyzon są powszechnie stosowane, należy jednak pamiętać, że przewlekłe ich użytkowanie może powodować szereg skutków ubocznych. Niekiedy skutki uboczne przeważają nad efektem terapeutycznym, przez co rozpoczęcie stosowania leków steroidowych powinno być dobrze przemyślane i ostateczne.

Skutki uboczne

Długotrwałe stosowanie kortyzonu może powodować zaburzenia miesiączkowania, zachwianie równowagi wodno-elektrolitowej, nadciśnienie tętnicze czy depresję. Zauważono również wzrost ryzyka chorób takich jak osteoporoza, jaskra, zaćma, zespół Cushinga czy cukrzyca. Leki stosowane bezpośrednio na skórę mogą spowodować znaczne jej ścieńczenie, co jest niebezpieczne szczególnie w okolicach twarzy.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
3. Bączyk M., Jak i kiedy rozpoczynać oraz kończyć terapię glikokortykosteroidami w opiece paliatywnej?, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2004.