Odruch TOB to inaczej toniczny odruch bębenkowy. Jest odruchem statycznym, co oznacza, że wyzwala go odpowiednie ułożenie dziecka, czyli przyjęcie przez nie wybranej, docelowej pozycji. Dzielimy go na odruch toniczny błędnikowy przedni (w zgięciu) i toniczny błędnikowy tylny (w wyproście), różnią się one między sobą właśnie pozycją wyjściową.
Odruch TOB – charakterystyka
Odruch toniczny błędnikowy przedni pojawia się w momencie przyjęcia pozycji zgięciowej, a więc jego obecność rozwija się stopniowo jeszcze w okresie życia płodowego, gdy pozycja zgięciowa jest dla dziecka całkowicie naturalna i fizjologiczna. Ulega wygaszeniu w okolicach 4. miesiąca życia, a więc jeszcze w okresie noworodkowym. Automatyzm tego odruchu polega na tym, że dziecko zginając głowę do przodu zgina jednocześnie kończyny górne i kończyny dolne.
Z kolei odruch toniczny błędnikowy tylny pojawia się w momencie, gdy dziecko podczas porodu przechodzi do kanału rodnego. Jest już w pełni rozwinięty po porodzie. Jego wygaszenie następuje stopniowo pomiędzy 7. tygodniem a 3. rokiem życia. Automatyzm tego odruchu polega na tym, że dziecko odchylając główkę do tyłu poniżej linii kręgosłupa prostuje jednocześnie kończyny górne i kończyny dolne.
Jak wywołać odruch TOB?
Chcąc wywołać odruch toniczny błędnikowy przedni wystarczy położyć dziecko na plecach i delikatnie chwytając za główkę nad i za uszami wykonać jej zgięcie.
Natomiast chcąc wywołać odruch toniczny błędnikowy tylny, dziecko układamy w leżeniu przodem, po czym delikatnie łapiąc główkę wykonujemy jej wyprost. Co ważne, nigdy nie zakrywamy uszu, ponieważ to może wywołać duży dyskomfort u dziecka.
Zobacz również: Odruch STOS.
Znaczenie odruchu TOB w rozwoju
Odruch definiuje jako mimowolną reakcję na bodziec, który aktywizuje proces psychologiczny. Każdy odruch ma podstawową rolę do spełnienia, ponieważ przygotowuje organizm do następnych etapów rozwoju i ćwiczy odpowiednie schematy ruchowe. Działanie odruchu TOB jest złożone. Najczęściej wskazuje się na to, że pomaga odpowiednio rozłożyć napięcie mięśniowe w całym ciele, co z kolei w przyszłości będzie miało ogromne znaczenie w nauce raczkowania i chodzenia dwunożnego. Dodatkowo pozwala ćwiczyć równowagę, koordynację i propriocepcję. Odruch pełni ważną funkcję jeszcze podczas porodu, ponieważ umożliwia przejście noworodka z pozycji zgięciowej do wyprostowanej.
Zobacz również: Odruch ATOS.
Przetrwały odruch TOB
Jeśli odruch TOB nie ulegnie wygaśnięciu w odpowiednim momencie, będzie sporą przeszkodą dla układu przedsionkowego w jego działaniu i interakcji z innymi elementami ośrodkowego układu nerwowego. Pojawią się:
- zaburzenia czucia stabilności grawitacyjnej;
- brak umiejętności oceniania przestrzeni (góra-dół, przód-tył, strona prawa i lewa);
- zaburzenia oceny dystansu, prędkości i głębokości;
- opóźnienie rozwoju ustabilizowanej pozycji pionowej głowy i wręcz całego ciała;
- słaba kontrola mięśniowa;
- zakłócenia pracy oczu i propriocepcji;
- utrudnione pełzanie i raczkowanie.
Przetrwały odruch TOB wpływa niezwykle negatywnie na naukę pełzania i raczkowania, co przekłada się na ogólny rozwój dziecka. Pełzanie i raczkowanie pełnią zarówno rolę pobudzania, jak i hamowania, tym samym ułatwiając integrację informacji sensorycznych, jako że układ przedsionkowy, wzrokowy i propriocepcji zaczynają po raz pierwszy działać razem. W tym okresie rozwoju zdobywa wyczucie równowagi, przestrzeni i głębokości. Zaburzenie tego wszystkiego sprawia, że dziecko gorzej się rozwija.
Konsekwencje późne
W późniejszym wieku przetrwały odruch toniczny błędnikowy przedni będzie utrudniał kształtowanie się prawidłowej postawy ciała. Pojawi się tendencja do garbienia się i pochylania głowy do przodu, pociągając za sobą konieczność uginania kolan. Nierzadkie są wówczas wady postawy, w tym boczne skrzywienia kręgosłupa, skoliozy, plecy okrągłe czy klatka piersiowa lejkowata. Ponadto ruchy podczas biegania czy chodzenia będą mniej harmonijne i sztywne. Słaba równowaga całego ciała powoduje lęk wysokości. Zakłócona zostanie też zdolność tworzenia sekwencji ruchowych i upośledzenie poczucia czasu.
Odruch toniczny błędnikowy tylny oprócz wcześniej wymienionych objawów może wywołać dodatkowo tendencję do chodzenia na palcach, sztywnych, szarpanych ruchów z powodu dominacji mięśni prostowników oraz słabe zdolności organizacyjne. Zauważenie przetrwałego odruchu TOB jest wskazaniem do pilnej wizyty u fizjoterapeuty dziecięcego. Na drodze pracy indywidualnej (metodą Bobath lub metodą Vojty) oraz integracji sensorycznej można skutecznie i bezpiecznie wyciszyć odruch TOB, zapewniając dziecku optymalne warunki do dalszego rozwoju.
Polecane produkty:
|
Roller do masażu
Piankowy, wysokiej jakości roller do masażu wykorzystywany jest do rozluźniania mięśniowo-powięziowego. Idealnie nadaje się dla osób aktywnych fizycznie. Może posłużyć zarówno przed treningiem w ramach rozgrzewki zwiększając elastyczność więzadeł ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Madejewska M., Choińska A., Gieysztor E., Trafalska A. Ocena neuromotoryczna dzieci w wieku 4-7 lat z powiatu kaminnogórskiego na podstawie testów Sally Goddart. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 3/2016.
- Gieysztor E., Sadowska L., Choińska A. Stopień integracji odruchów prymitywnych jako narzędzie diagnostyczne do oceny dojrzałości neurologicznej zdrowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 1/2017.
- Kuliński W., Zeman K., Fizjoterapia w pediatrii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
