Odruch TOB (inaczej: toniczny odruch błędnikowy) jest odruchem statycznym, co oznacza, że wyzwala go odpowiednie ułożenie dziecka, czyli przyjęcie przez nie wybranej, docelowej pozycji. Dzielimy go na odruch toniczny błędnikowy przedni (w zgięciu) i toniczny błędnikowy tylny (w wyproście), różnią się one między sobą właśnie pozycją wyjściową.
Odruch TOB – charakterystyka
Odruch toniczny błędnikowy przedni pojawia się w momencie przyjęcia pozycji zgięciowej, a więc jego obecność rozwija się stopniowo jeszcze w okresie życia płodowego, gdy pozycja zgięciowa jest dla dziecka całkowicie naturalna i fizjologiczna. Ulega wygaszeniu w okolicach 4. miesiąca życia, a więc jeszcze w okresie noworodkowym. Automatyzm tego odruchu polega na tym, że dziecko zginając głowę do przodu zgina jednocześnie kończyny górne i kończyny dolne.
Z kolei odruch toniczny błędnikowy tylny pojawia się w momencie, gdy dziecko podczas porodu przechodzi do kanału rodnego. Jest już w pełni rozwinięty po porodzie. Jego wygaszenie następuje stopniowo pomiędzy 7. tygodniem a 3. rokiem życia. Automatyzm tego odruchu polega na tym, że dziecko odchylając główkę do tyłu poniżej linii kręgosłupa prostuje jednocześnie kończyny górne i kończyny dolne.
Jak wywołać odruch TOB?
Chcąc wywołać odruch toniczny błędnikowy przedni wystarczy położyć dziecko na plecach i delikatnie chwytając za główkę nad i za uszami wykonać jej zgięcie.
Natomiast chcąc wywołać odruch toniczny błędnikowy tylny, dziecko układamy w leżeniu przodem, po czym delikatnie łapiąc główkę wykonujemy jej wyprost. Co ważne, nigdy nie zakrywamy uszu, ponieważ to może wywołać duży dyskomfort u dziecka.
Zobacz również: Odruch STOS.
Znaczenie odruchu TOB w rozwoju
Odruch definiuje jako mimowolną reakcję na bodziec, który aktywizuje proces psychologiczny. Każdy odruch ma podstawową rolę do spełnienia, ponieważ przygotowuje organizm do następnych etapów rozwoju i ćwiczy odpowiednie schematy ruchowe. Działanie odruchu TOB jest złożone. Najczęściej wskazuje się na to, że pomaga odpowiednio rozłożyć napięcie mięśniowe w całym ciele, co z kolei w przyszłości będzie miało ogromne znaczenie w nauce raczkowania i chodzenia dwunożnego. Dodatkowo pozwala ćwiczyć równowagę, koordynację i propriocepcję. Odruch pełni ważną funkcję jeszcze podczas porodu, ponieważ umożliwia przejście noworodka z pozycji zgięciowej do wyprostowanej.
Zobacz również: Odruch ATOS.
Przetrwały odruch TOB
Jeśli odruch TOB nie ulegnie wygaśnięciu w odpowiednim momencie, będzie sporą przeszkodą dla układu przedsionkowego w jego działaniu i interakcji z innymi elementami ośrodkowego układu nerwowego. Pojawią się:
- zaburzenia czucia stabilności grawitacyjnej;
- brak umiejętności oceniania przestrzeni (góra-dół, przód-tył, strona prawa i lewa);
- zaburzenia oceny dystansu, prędkości i głębokości;
- opóźnienie rozwoju ustabilizowanej pozycji pionowej głowy i wręcz całego ciała;
- słaba kontrola mięśniowa;
- zakłócenia pracy oczu i propriocepcji;
- utrudnione pełzanie i raczkowanie.
Przetrwały odruch TOB wpływa niezwykle negatywnie na naukę pełzania i raczkowania, co przekłada się na ogólny rozwój dziecka. Pełzanie i raczkowanie pełnią zarówno rolę pobudzania, jak i hamowania, tym samym ułatwiając integrację informacji sensorycznych, jako że układ przedsionkowy, wzrokowy i propriocepcji zaczynają po raz pierwszy działać razem. W tym okresie rozwoju zdobywa wyczucie równowagi, przestrzeni i głębokości. Zaburzenie tego wszystkiego sprawia, że dziecko gorzej się rozwija.
Konsekwencje późne
W późniejszym wieku przetrwały odruch toniczny błędnikowy przedni będzie utrudniał kształtowanie się prawidłowej postawy ciała. Pojawi się tendencja do garbienia się i pochylania głowy do przodu, pociągając za sobą konieczność uginania kolan. Nierzadkie są wówczas wady postawy, w tym boczne skrzywienia kręgosłupa, skoliozy, plecy okrągłe czy klatka piersiowa lejkowata. Ponadto ruchy podczas biegania czy chodzenia będą mniej harmonijne i sztywne. Słaba równowaga całego ciała powoduje lęk wysokości. Zakłócona zostanie też zdolność tworzenia sekwencji ruchowych i upośledzenie poczucia czasu.
Odruch toniczny błędnikowy tylny oprócz wcześniej wymienionych objawów może wywołać dodatkowo tendencję do chodzenia na palcach, sztywnych, szarpanych ruchów z powodu dominacji mięśni prostowników oraz słabe zdolności organizacyjne. Zauważenie przetrwałego odruchu TOB jest wskazaniem do pilnej wizyty u fizjoterapeuty dziecięcego. Na drodze pracy indywidualnej (metodą Bobath lub metodą Vojty) oraz integracji sensorycznej można skutecznie i bezpiecznie wyciszyć odruch TOB, zapewniając dziecku optymalne warunki do dalszego rozwoju.
Polecane produkty:
|
Roller do masażu
Piankowy, wysokiej jakości roller do masażu wykorzystywany jest do rozluźniania mięśniowo-powięziowego. Idealnie nadaje się dla osób aktywnych fizycznie. Może posłużyć zarówno przed treningiem w ramach rozgrzewki zwiększając elastyczność więzadeł ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Madejewska M., Choińska A., Gieysztor E., Trafalska A. Ocena neuromotoryczna dzieci w wieku 4-7 lat z powiatu kaminnogórskiego na podstawie testów Sally Goddart. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 3/2016.
- Gieysztor E., Sadowska L., Choińska A. Stopień integracji odruchów prymitywnych jako narzędzie diagnostyczne do oceny dojrzałości neurologicznej zdrowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 1/2017.
- Kuliński W., Zeman K., Fizjoterapia w pediatrii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
