Integracja sensoryczna

Integracja Sensoryczna (SI) według najkrótszej definicji to proces celowej organizacji zmysłów. Bardziej rozbudowana definicja mówi o możliwości rejestrowania informacji ze świata zewnętrznego przez narządy zmysłów, ich przetwarzanie w ośrodkowym układzie nerwowym oraz wykorzystanie do celowego działania. Można zatem powiedzieć, że integracja sensoryczna jest procesem, podczas którego mózg otrzymuje informacje z narządów zmysłów.

Założenia teoretyczne

Kiedy bodźce przepływają w zorganizowany i zintegrowany sposób, ludzki mózg może je wykorzystać do tworzenia wyobrażeń dotyczących nas samych oraz otaczającego świata, zachowań czy do przyswajania wiedzy.

Założenia teoretyczne zostały opisane przez twórczynię SI – doktor Jean Ayres:

• ludzki mózg funkcjonuje jako całość, każda jego część ma do wykonania określone zadanie i jest zależna od innych;
• praca wyższych struktur korowych jest zależna od integracji dokonującej się na niższych poziomach mózgu – zwłaszcza w pniu;
• podstawą prawidłowego uczenia się i zachowania jest niezakłócony rozwój procesów integracji sensorycznej;
• neurony mózgu dziecka i układy zmysłów powinny być stymulowane i używane, aby móc prawidłowo się rozwijać. Jeśli mózg nie otrzymuje odpowiedniej ilości bodźców z narządów zmysłów, jego komórki obumierają;
• centralny układ nerwowy jest plastyczny. Mózg dostosowuje się do wpływających bodźców sensorycznych, niektóre jego partie mogą nawet przejmować funkcje innych struktur jeśli zaistnieje taka potrzeba.

Uważa się, że istnieją trzy układy sensoryczne leżące u podstaw całego rozwoju dziecka:

• dotykowy;
• przedsionkowy;
• proprioceptywny.

To właśnie one dostarczają bodźce do stymulacji wyższego rzędu.

Podczas wykonywania ćwiczeń, fizjoterapeuta pomaga dziecku uzyskać najbardziej prawidłową odpowiedź adaptacyjną poprzez pobudzanie różnych układów zmysłów.

Znaczenie poszczególnych zmysłów

W ćwiczeniach podczas integracji sensorycznej wykorzystuje się głównie zmysł dotyku, propriocepcji i równowagi. Dzięki dotykowi dziecko może rejestrować ciepło, zimno, ból, położenie ciała i wiele innych. Jest to pierwszy kontakt ze światem, pojawia się nawet przed zmysłem wzroku. Daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i warunkuje rozwój społeczny oraz emocjonalny.

Układ przedsionkowy umożliwia radzenie sobie z grawitacją. Współdziała z odruchami i umożliwia osiągnięcie właściwego napięcia mięśniowego. Niewłaściwe sygnały przedsionkowe mogą wywołać odruchy pierwotne.

Układ proprioceptywny natomiast informuje o tym, gdzie w danym momencie znajduje się poszczególna część ciała. Jest ściśle powiązany z układem przedsionkowym – ich wspólne funkcjonowanie wpływa na napięcie mięśniowe.

Zobacz również: Propriocepcja – dlaczego jest tak ważna w fizjoterapii.

Integracja Sensoryczna – etapy rozwoju

• I miesiąc – noworodek reaguje na informację z ucha wewnętrznego, czuje swoje mięśnie i stawy oraz rozpoznaje twarz matki. Bez integracji sensorycznej nie byłby możliwy dalszy rozwój dziecka.
• II-III miesiąc – dziecko uczy się kontrolować pierwsze części ciała, są to oczy i szyja. Integracja bodźców proprioceptywnych i przedsionkowych umożliwia niemowlęciu utrzymanie napięcia mięśniowego i poczucie pewności w odniesieniu do stałej siły grawitacji.
• IV-VI miesiąc – niemowlę zaczyna dotykać i oglądać swoje ręce, potrzebuje wrażeń dotyku z mięśni i stawów, aby skoordynować partie swojego mózgu. Następuje koordynacja obu stron ciała.
• VI-VIII – pełzanie i raczkowanie dostarcza wielu wrażeń i daje dziecku poczucie siebie jako niezależnej istoty.
• IX-XII – dziecko raczkuje na coraz większe odległości, co umożliwia rozwój propriocepcji wzrokowej, uczy planowania motorycznego oraz rozwija koordynację obu stron ciała.

Zobacz również: Rozwój postawy ciała.

Terapia poszczególnych zmysłów

• niedostateczna wrażliwość przedsionkowa – dostarczanie różnorodnych bodźców połączone z jednoczesną stymulacją innego rodzaju, ruchem czynnym i sytuacją zadaniową;
• nadwrażliwość dotykowa – odpowiednio dobrane bodźce proprioceptywne, przedsionkowe i skórne. Nie wolno aplikować źle tolerowanych bodźców, rozpoczyna się od miejsc i sposobów najlepiej znoszonych przez dziecko;
• zbyt mała wrażliwość dotykowa – bodźcowanie skóry poprzez dostarczenie brakujących informacji.

	Mata do akupresury (mata z igłami) Mata do akupresury posiada specjalne igły. Ma działanie terapeutyczne i wykorzystywana jest na różne okolice ciała w celu zmniejszenia bólów, regulacji napięcia mięśniowego i wielu innych schorzeń. Zobacz więcej...
	Mata z kolcami Mata z kolcami została wykonana z materiałów wytrzymałych i odpornych, a zarazem bezpiecznych. Regularnie stosowana w domowym zaciszu, niweluje liczne dolegliwości bólowe. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Woźniak A., Integracja Sensoryczna w pigułce.
2. Maas V., Uczenie się przez zmysły, Wydawnictwo HARMONIA, Warszawa 2016.