Propriocepcja (zgodnie z definicją) to zdolność do odczuwania pozycji, lokalizacji, orientacji oraz ruchu ciała i jego części. W bardziej szczegółowym ujęciu obejmuje zdolność do świadomego i nieświadomego odczuwania pozycji stawów i/lub ruchu. Ujmując w skrócie, propriocepcja odnosi się do czucia głębokiego.
Układ propriocepcji
Odbiera bodźce związane z:
- uciskiem;
- rozciąganiem;
- ustawieniem części ciała;
- ruchem części ciała względem siebie.
Prawidłowa integracja w obrębie tego układu stanowi niezbędny element dobrego rozwoju odruchów planowania czy prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego oraz koordynacji pracy mięśni. Ponadto ma wpływ na wykorzystywanie wyższych czynności umysłowych związanych ze schematem ciała.
Receptory proprioceptywne
Wśród receptorów proprioceptywnych wyróżnia się receptory znajdujące się w:
- torebkach stawowych;
- ścięgnach i więzadłach;
- mięśniach szkieletowych.
Do receptorów stawowych można zaliczyć ciałka zmysłowe, ciałka blaszkowate i wolne zakończenia włókien bezmielinowych.
Ścięgna i więzadła wykazują obecność ciałek buławkowatych, ciałek zmysłowych i wolnych zakończeń nerwowych.
Receptory stawowe i ścięgniste noszą nazwę receptorów kinestetycznych. W efekcie pojęcie kinestezji łączy się z rozpoznawaniem położenia różnych części ciała względem siebie i ich ruchu w przestrzeni.
Substratem morfologicznym propriocepcji są mechanoreceeptory wraz z odpowiednimi neuronami aferentnymi. Receptory te doprowadzają dośrodkowo informację potrzebną do kontroli ruchu i utrzymywania postawy. Na poziomie mózgu informacja ta jest integrowana z innymi źródłami pochodzącymi z przedsionka ucha wewnętrznego i receptorów skóry w sposób zarówno świadomy, jak i nieświadomy.
Propriocepcja z powięzi
Propriocepcja pochodząca z powięzi jest nie tylko wynikiem aktywności mechanoreceptorów znajdujących się w powięziach lub przyczepionych do niej. Jest bowiem związana z architekturą powięzi, która ma istotny wpływ na przebieg procesu propriocepcji. Może się to odbywać poprzez przenoszenie sił powodujących deformację mechanoreceptorów znajdujących się w pewnej odległości od miejsca bezpośredniego stymulowania receptora.
Funkcje propriocepcji
Prawidłowe czucie głębokie umożliwia zachowanie doskonałej koordynacji ruchów, równowagi i świadomości własnego ciała. Przykładem zadziałania propriocepcji jest umiejętność naprzemiennego krążenia ramionami bądź określenia z zamkniętymi oczami, w jakiej pozycji znajduje się ustawiona przez osobę badającą część ciała. W rezultacie, chcąc ocenić czyjąś propriocepcję, w pierwszej kolejności należy wyłączyć wpływ innych czynników, jak np. wzrok, słuch czy czucie eksteroceptywne.
Zobacz również: Propriocepcja – dlaczego jest tak ważna w fizjoterapii?
Propriocepcja – zaburzenia
Upośledzenie opisywanego układu utrudnia znacznie wykonywanie zwykłych czynności dnia codziennego, jak np. wchodzenie po schodach. Taka osoba może mieć trudności z ubieraniem się, chwytaniem przedmiotów oraz zapinaniem guzików.
Przyczyny
Przyczyn zaburzenia propriocepcji może być wiele, w związku z czym należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Do przykładowych przyczyn patologii zaliczyć można:
- guzy mózgu;
- wiąd rdzenia;
- choroby genetyczne choroby.
- uszkodzenia aparatu ruchu;
- urazy mechaniczne, np. kości.
Objawy
Uszkodzenie propriocepcji objawia się różnorako. Zazwyczaj jednak zauważa się osłabienie siły mięśniowej, osłabienie odczuwania własnego ciała i sztywność mięśni.
Leczenie
U osób dotkniętych zaburzeniem podstawą są treningi propriocepcji, które wpływają korzystnie nawet na osoby zdrowe. Do najprostszych ćwiczeń tego typu należą:
- przysiady na jednej nodze;
- skręty tułowia;
- przeskoki na jednej nodze w przód i tył lub na boki;
- półprzysiady.
Pomocne wydaje się być korzystanie z trampolin i basenów. Innym pomysłem jest przejście po torze przeszkód z zamkniętymi oczami (zawsze przy asekuracji osoby drugiej). Poleca się także poruszanie się po nierównych i niestabilnych powierzchniach. U dzieci w przypadku zaburzenia propriocepcji objawy łagodzi się za pomocą terapii sensorycznej (tzw. integracja sensoryczna).
Polecane produkty:
|
Mata z kolcami
Mata z kolcami została wykonana z materiałów wytrzymałych i odpornych, a zarazem bezpiecznych. Regularnie stosowana w domowym zaciszu, niweluje liczne dolegliwości bólowe. Zobacz więcej... |
|
Mata do akupresury (mata z igłami)
Mata do akupresury posiada specjalne igły. Ma działanie terapeutyczne i wykorzystywana jest na różne okolice ciała w celu zmniejszenia bólów, regulacji napięcia mięśniowego i wielu innych schorzeń. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Konturek S., Fizjologia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
- Śliwiński Z., Sieroń A., Wielka fizjoterapia, Wydawnictwo Urban & Partner, Warszawa 2015.
