Lipidy to liczna grupa związków organicznych o różnorodnym składzie i budowie, których cząsteczki zawsze zawierają długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Nadaje im to charakterystyczną cechę, czyli złą rozpuszczalność w wodzie. Wyróżnia się tłuszcze roślinne i zwierzęce, oba rodzaje są bardzo popularne w diecie współczesnych ludzi.
Trawienie i wchłanianie lipidów
Spożyte lipidy trawione są w przewodzie pokarmowym człowieka przez lipazy, które produkują trzustka oraz gruczoły jelit. Trawienie tłuszczu zachodzi głównie w jelicie cienkim i poprzedza je rozdrobnienie na malutkie kuleczki (zemulgowanie), w czym zasadniczą rolę odgrywa żółć. W soku trzustkowym znajdują się wyspecjalizowane enzymy uwalniające kwasy tłuszczowe z fosfolipidów, estrów cholesterolu i rozpuszczalnych w tłuszczach witamin.
Zdrowy człowiek jest w stanie strawić i wchłonąć w ciągu jednej godziny około 8-12 g tłuszczu. Strawione tłuszcze ulegają wchłonięciu z przewodu pokarmowego za pomocą złożonego mechanizmu, zamienianiu w ścianie jelita na większe cząsteczki i transportowi do różnych tkanek i komórek w połączeniu z białkami (lipoproteiny). Jest to konieczne, ponieważ wszystkie lipidy nie rozpuszczają się w wodzie, zatem aby była możliwa ich dystrybucja i wykorzystanie w organizmie konieczne jest ich połączenie z białkami. Dopiero wówczas stają się rozpuszczalne w wodzie.
W związku z tym wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje lipoprotein:
- chylomikrony;
- VLDL – lipoproteiny o bardzo małej gęstości;
- LDL – lipoproteiny o małej gęstości;
- HDL – lipoproteiny o dużej gęstości.
Struktura tych związków opisywana jest jako kulisty twór, którego jądro zbudowane jest z trójglicerydów i estrów cholesterolu, zaś warstwę zewnętrzną tworzy kompleks białka, fosfolipidów i wolnego cholesterolu.
Jaką funkcję pełnią lipidy?
W razie braku energii w komórce, powstałe w niej trójglicerydy ulegają rozłożeniu do kwasów tłuszczowych, które następnie zostają zamienione w energię. Wyjątek stanowi tkanka tłuszczowa, w której spalanie trójglicerydów nie zachodzi i która pełni rolę zapasu energetycznego dla całego organizmu. Szacuje się, że 1 kg tkanki tłuszczowej zawiera aż 800 g trójglicerydów.
Gdy wraz z pokarmem nie dostarczymy ilości kalorii potrzebnej do pokrycia bieżących potrzeb organizmu, w komórkach tkanki tłuszczowej z trójglicerydów uwalniane są kwasy tłuszczowe. Następnie trafiają one do krwi, wątroby i tkanek potrzebujących energii, gdzie są spalane. Tłuszcze nie tylko pełnią funkcję energetyczną. Należy wiedzieć, że lipidy także:
- hamują skurcze żołądka i wydzielanie soku żołądkowego;
- ułatwiają odczuwanie smaku i połykanie kęsów;
- budują błony komórkowe;
- chronią przed nadmierną utratą ciepła z organizmu;
- dostarczają NNKT, z których powstają hormony tkankowe odpowiadające za regulację procesów w komórkach;
- decydują o sprawności układu krążenia;
- stabilizują nerki;
- wpływają na kondycję skóry i włosów;
- są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i zwiększają ich biodostępność.
Tłuszcze pełnią w organizmie szereg niezwykle istotnych funkcji. Należy jednak pamiętać, że za zdrowe tłuszcze uznaje się tłuszcze nienasycone, czyli przede wszystkim roślinne. Nasycone tłuszcze zwierzęce powodują nadwagę, otyłość i predysponują do rozwoju wielu chorób, w tym głównie układu sercowo-naczyniowego. Tłuszcze powinny dostarczać maksymalnie 30% energii pochodzącej z przyjmowanych posiłków.
Szkodliwość lipidów
Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego są bogate w szkodliwy cholesterol, który odkłada się między innymi w naczyniach krwionośnych. Nadmiar przetworzonych tłuszczów zwierzęcych i tłuszczu trans prowadzi do wystąpienia chorób takich jak:
- otyłość;
- miażdżyca;
- cukrzyca;
- zespół metaboliczny;
- nowotwory;
- problemy dermatologiczne;
- nadciśnienie tętnicze;
- choroba niedokrwienna serca.
Nadmiar tłuszczów w organizmie upośledza zdolności prokreacji, zajście w ciąże jest znacznie utrudnione. Dodatkowo wśród osób z nadwagą i otyłością częściej obserwuje się wahania nastroju i pogorszenie samopoczucia. Otyłość prowadzi do kolejnych schorzeń i chorób, np. choroby zwyrodnieniowej stawów. Z całą pewnością nadmiar tłuszczów zwierzęcych w diecie – szczególnie przy braku aktywności fizycznej – jest zjawiskiem nie tylko niekorzystnym, ale nawet groźnym dla człowieka.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jopp A., Cała prawda o tłuszczach, Wydawnictwo Vital, Białystok 2017.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
